در سال 1174 در هجری شمسی که اهمیت به سزایی در تأریخ سرزمین ما دارد، حینی که احمد خان دریک جرگه با سران اقوام تصمیم گرفتند یک خندق و دیوار بزرگ امنیتی در اطراف شهر قندهار اعمار کنند، زرغونه انا، مادر شجاع و با تدبیر احمد خان جوان ناگهانی داخل جرگه گردیده و خطاب به مردم گفت که آنان نباید در »انا عقب دیوار ها و خندق ها پنهان گردند و از دشمن بترسند، بلکه برای حفاظت از خاک خود رو در روی دشمن به مبارزه بپردازند و شهامت نشان دهند. در نتیجه از حفر خندق و اعمار حصار هم صرف نظر به عمل آمد.
  احمد خان در جوار چنین شیر زن افغان شهامت، شجاعت و تدبیر آموخت؛ روایت دیگری ازین میرمن با شهامت است که زمانی که احمد خان به جنگ پانی پت به هند لشکر کشید وتا دهلی پیشرفت نمود، آوازۀ غلطی در قندهار پخش گردید که گویا احمد خان و قوای او عقب نشینی اختیار نموده است؛ زرغونه انا در چنین موقعیت حساس مردم را جمع نموده و با یک نطق تأریخی اظهار میدارد که شکست و پیروزی از جانب خداوند است، ولی تا جاییکه فرزندی مانند احمد خان را تربیت نموده و می شناسم، عقب نشینی در خصلت وی نمی باشد؛ پس اگر جنگ را فتح ننموده باشد، باید فرزندان ما به شهادت رسیده باشند.

همان طور که فرزند نام آور زرغونه انا لقب را از جانب مردم خویش برای همیشه کسب نمود، لقب مادر کلان یا  را که در فرهنگ افغانی نهایت درجه قابل احترام است به مادر گرامی وی در اوراق تأریخ ثبت گردد.
 سال وفات زرغونه انا معلومات نیست. چنین گفته میشود که وی در بین سالهای  1174 و  1186 هجری قمری وقات یافته باشد. مدفن اش در قریه کوهک شهر قندهار است.
(محقق عبدالرحیم بختانی، نقش زنان در امور مملکت داری)