Select/Deselect all list
Click on the keyboard if you do not have the correct keyboard layout.
مجمع اللغات
انگلیسیپښتومعنینوعیت کلمهریشۀ لغتتلفظاسم یا کلمه
A - Mother's, mum's B - illiterate

​الف ــ مور،  امی جان
ب ــ بې سواده، نالوستي

اُمی- کلمۀ عربی، به معنی:
 الف- مربوط به مادر، مثلاً جد امی = جد مادری.
ب- بیسواد، مثلاً شخص بیسواد یا امیِ صادق کلام
ج- پسوند / -ام / را در یکی از ستونهای بالا دیدیم که مثلا با عدد بیست + ام = بیستم میسازد -اکنون همان پسوند /ام/ را با یک صوت اضافی /ی/ می بینید که /امی/ شده و از بیستم /بیستمی/ ساخته است، مثلاً شاگرد بیستمی - موتر بیستمی و امثالهم​. / هاشمیان

اسم - صفتعربی/um.mee/امی
Desires

​الف ــ هیلې، غوښتنې
ب ــ لېواله کېدل، چا ته ډېر پام اړول

کلمۀ عربی، جمع /میل/، به معنی
الف - ​ آرزو ها - خواهشات، کام ها
ب -  رغبت کردن - به چیزی یا شخصی تمایل پیدا کردن​

اسم جمع - اسم معنیعربی/am.yaal/امیال
Leather bags

​امیانۍ، د پیسو کڅوړه، له حرمنې جوړه وړه کڅوړه چې پیسې پکې ساتل کېږي

​تلفظ عوام از کلمۀ /همیان/، به معنی کیسۀ چرمی - کیسۀ پول - در کوهدامن بعضاً تلخان را در همیان نقل میدهند. / هاشمیان

اسم - صفتدری/am.yaan/امیان
؟؟؟ 

کیسهٔ کمربند مانند در گذشته ها برای نگهداری زر استفاده میکردند

اسمدری/am.yaan/امیان
Hope, expectancy, trust, expectance

​هیله، امید

توقع - آرزو - تمنا - چشمداشت - آرزوی روی دادن امری همراه با انتظار تحقق آن
اسم معنیدری/u.mayd/امید
Exciting hope, promising advantage or success, a hopeful prospect.

​هیله بښونکی، مثبتې پایلې ته هیلمن

خوشبین بودن، در انتظار نتیجهٔ مثبتی بودن، وعده دهندهٔ نتیجهٔ مثبت، امید دهنده​

اسم مرکب - صفتترکیب دری و دری/u.meed.bakhsh/امید بخش
Hopeful,optimistic, full of hope, confident, positive, buoyant, sanguine

​هیلمن، د انتظار په حالت کې، هیله لرل

ترکیب دری و دری، به معنی آرزومند - خواهشمند - مفهوم مقایسی یا اسم تفضیل (تر - ترین) نیز درچنین ترکیب استعمال شده میتواند​

اسم مرکب - صفتترکیب دری و دری/u.mayd.waar/امیدوار
Hopeful, expectant, buoyant, optimistic

​هیلمن، له هیلې سره، توقع درلودل، د ماشوم په هیله، ماشوم زېږېدو ته سترگې پرلاره

​ترکیب دری و دری، به معنی متوقع بودن - حامله بودن - در انتظار ولادت بودن، مثلاً آن خانم امید وار است. / هاشمیان

مصدر مرکبترکیب دری و دری/o.meed.waar.boo.dan/امیدوار بودن
With hope, desirous, hoping for

​له هیلې سره مل، په هیلې سره

ترکیب دری و دری، به معنی آرزومندانه - خواهشمندانه​

قید - صفتترکیب دری و دری/u.mayd.waa.raa.na/امیدوارانه
Hopefulness, Having or manifesting hope, Inspiring hope, promising

​هیله لرل

ترکیب دری و دری، به معنی امید داشتن، امیدوار بودن، آرزومندی، خواهشمندی​

اسم مصدرترکیب دری و دری/u.mayd.waa.ree/امیدواری
کتابخانه آثار علمی و تحقیقی (حبیبه)
نوع محتوادونلود / لینکنویسنده/ لیکوالعنوان
تاریخی-اجتماعیامیر علیشیرنوایی و خصوصیات عصر وی سایر نویسندگانامیر علیشیرنوایی و خصوصیات عصر وی
مختصات افغانستان
نوع محتواشرحردیفلسانضرب المثل ها، مقولات، کنایات و گفته ها
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​مخفف همین است

اصطلاح عامیانهدریامی/امین/همی
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​آرزومند، خواهشمند، در انتظار، زن حامله، منتظر تولد میمون طفل

اصطلاح عامیانهدریامیدوار
شعراء، هنرمندان و خدمتگاران   امیر محمد
شعراء، هنرمندان و خدمتگاران   امین عندلیب
جغرافیه
شرحمعرفی مختصرکتگوریاسم یا کلمه

​كوتل آخير الذكر مشکل بوده در حقیقت کوتل مزبور بلند ترین قسمتی از یک سلسله پستیها و بلندی های است که در فلات رفیعی افتاده اند پستی و بلندی های مذکور به هیچ جا صعب المرور نیست ولی موقعیکه از جانب مشرق به کوتل شاهدان صعود می کند چند کج گردشی های دشوار گذاری را بایستی عبور نمایند در موسم تری خاک نرمی که در بعضی از چقر های کوه ها وجود دارد به صورت گل تبدیل شده راه را مسدود می سازد و در زمستان تمام این علاقه از برف مستور می گردد. از فلات فوق الذکر راه  های زیادی سرازیر شده از پوزه باریکی می گذرد و لحظه بعد يك قطعه صفا و نیلگونی که با نشیب های تندی محاط گردیده به قدر ۳۰۷ متر پاینتر به مشاهده می رسد. این قطعه قسمتی از بند ذوالفقار است که بلندترین و بزرگترین غدیر های پنجگانه مزبور می باشد و طول آن تقریباً ۶.۵ کیلومتر است قدری پائینتر قسمت دیگری از بند ذوالفقار که پهن و گشاده بوده در کناره های آن درختان روئیده است پدیدار می گردد و تا چشم کار می کند به استثنای آنها دیگر درختی به نظر نمی رسد.

غدیر دوم که بند (پنیر) نام دارد عیناً بزیر بند ذوالفقار واقع شده و اگر تالابش بخوانیم بجا،  فقط قريب ۱۶۱ متر پهنائی دارد ازینجا راه متدرجاً به طرف غدير سوم یابند (هیبت) قريب ٢ ميل طول و ۵۳۸ متر عرض دارد و آب آن مانند يك دانه نیلم در پهنایی وسیع کوه های برهنه متلالا است. قسمت علیای بند هیبت را صخره  های تند و عمودی که حاوی چندین خلیج ها وت مدخل های کوچکی است محدود نموده و انجام جنوبی بند مزبور باز و آب از بند طبیعی سنگلاخی آن به شکل آبشار های کوچک و باریکی سرازیر گردیده به سطح مرتفعی که ۱۲ متر پائین تر واقعست فرو می ریزد این سطح مرتفع که بعضاً سنگلاخ و بعضاً خاك است از رسوب سفید یا زرد کم رنگی که غالباً گوگرد می باشد پوشیده شده و آب از روی آن قطره قطره سرازیر گردیده تقريباً يك كيلومتر پائین تر غدير كوچك ديگريرا تشکیل می دهد. غدیر آخر الذکر موسوم به بند (قمبر) و در حقيقت يك تالاب کم آب است.

غدیر پنجم یا آخرین بند که بند (غلامان نام دارد دورتر در پائین بند فمبر افتاده به شكل مدور به قطر سه ربع میل بوده و می گویند خیلی کم آب است غدیر های مذبور را تا يك فاصله کمی زمین های پست و بلند آن ناحیه احاطه کرده و از طرف غرب با سطح مرتفع بزرگه و زردرنگی محدود گردیده که از سطح غدیرها قریب ۶۱۵ متر بلند و از بعضی مواد نرم مرکب و نیز حاوی سنگ های کوهی است سد انتهای بند هیبت يك دیوار سنگلاخی است در مرکز قریب ۱۲ متر بلند بوده سر آن چندان ضخامت قابل توجه نداشته تقريباً يك قوس که ملی را تشکیل می دهد به سمت مغرب بند مزار سفیدی مشاهده می شود که به حضرت علی (رض) منسوب می دانند در میان بند ماهیان زرد رنگ دسته دسته شناور بوده همه اینها با مزار سفید و صخره  های مستقیم و گلابی رنگی خیال را به این دنیابل به سرزمین پریان قریب تر می باشد به دماغ انسان خطور می دهد مردم اینجا عمق بند هیبت را ناقابل پیمایش می دانند. می گویند امیر حبیب الله خان خواست عمق آن را معلوم کند و تقریباً ۸۰ متر ریسمان انداخت ولی به انتهای آن نرسید هزاره  های همجوار راجع به چگونگی ساختمان این بند افسانه های عجیب دارند.

از بند امیر به بعد فراز و نشیب چندی را در بین اراضی خشك و لامزروع عبور نموده موضع خم نیل چند آبادی مختصری را به صورت پراکنده ملاحضه می نمایند. مسافر بهتر است که در یکی ازین مواضع شب را به سر برده صبح وقت حرکت نماید تا به بامیان رسیده بتواند ازین موضع که صبح وقت حرکت شود تقریباً ۴ ساعت بعد به موضع شاهدان که اولین منطقه بامیان بوده و موضع پرجمعیت و نسبتاً آبادتری می باشد مواصلت می نماید. البته در یکی از قریه جات این منطقه صرف نان و طعام نموده بعد از وقفه مختصری که به سفر خود ادامه بدهد که کوتل کم ارتفاع را عبور نموده بعد از وقفه مختصری که به سفر خود ادامه بدهد کوتل کم ارتفاع را عبور نموده بالاخره بيك دره تنگ و طولانی داخل می شود. در حصه وسطی این دره تقریباً یازده نیم کیلومتر بوده فقط در جوار بامیان از دره خارج می شود در حصۀ وسطی این دره راه به طرف شمال جدا شده به سیغان و کهمرد می رود که قبل از احداث دره شکاری راه بین کابل مزار شریف و همین راه بوده است. بند امیر که سرچشمه دریای بلخاب مزار شریف می باشد به کنار سرک بین یکاولنگ و بامیان واقع بوده از یکاولگ به طرف شمال مشرق به فاصله ۱۲ کیلومتر و از بامیان به جنوب غرب تقریباً ۱۷ کیلومتر مسافه دارد.

بعد از سنه ۱۳۱۵ تردد موتر بین بامیان و بند امیر شروع گردید و فاصله بند امیر از هوتل بامیان (۷۵) کیلومتر است. دره کوچکی که سرك بند امیر داخل آن می شود در کیلومتر اول خود کاملاً سنگی بوده و عاری از زراعت است. بند امیر در عریض ترین قسمت خود از ۲۰۰ متر تجاوز نمی کند ولی طول آن زیاد است و از (۱۵) کیلومتر متجاوز می باشد بند امیر بین تمام باشندگان دره های کوه بابا معروف و اراضی گرد و نواحی آن یکی از چراگاه های بزرگ قسمتی از کوچیان افغانستان می باشد،  بند امیر از نقطه نظر توریزم سیاحت اهمیت بسیار بزرگی داشته و افکار سیاحین خارجی را به خود جلب و همه ساله صدها نفر برای تماشای آن رفته و از مناظر زیبا طبیعی آن لذت میبرند. (قاموس جغرافیای افغانستان)

​بند امیر در حدود (۳۴ درجه و ۵۰ دقیقه عرض البلد شمالی و ۶۷ درجه ۱۲ دقیقه طول البلد مشرقی در علاقه یکاولنگ مربوط حکومت کلان دایزنگی ولایت کابل واقعست. بند امیر نام پنج غدیر مسلسل و كوچك یا اگر صحیح تر بگوئیم نام پنج بندی است که غدیره  های مذکور را تشکیل داده و در بین بامیان و علاقه یکاولنگ واقع اند این غدیرها از سطح بحر تقریباً ۲۹۲۳متر ارتفاع داشته و در روی وادی دریای که به نام غدیر های مذکور موسوم گردیده قرار دارند و این دریا پس ازینکه در میان کوه های چندی می گذرد و بغته در میادین شمالی افغانستان علاقه مزار ظهور کرده به هژده نهر ملحق گردیده علاقه هژده نهر توابع مزار شریف و (بلخ را آب می دهند. مهم ترین این بندها (بندهیبت نامدارد از بامیان در موسم تابستان و در زمستان به ذریعه موتر بدون زحمت زیادی میتوان واصل شد و این فاصله از بامیان تا بند هیبت تقریباً ۲۷.۵ کیلومتر بوده و به ظرف چهار ساعت طی می شود در اثنای راه بایستی از سه کوتل عبور نموده  (۱) کوتل شاهدان ۳۰۶۰ متر، (۲) کوتل شبرتو ۳۱۴۹ متر  و (۳) کوتل خم نیل ۳۵۸۷ متر . (قاموس جغرافیای افغانستان)

بندبند امیر
 

​تنگی ایست به فاصله ۲۱ کیلومتر در جنوب غرب صاحب زاده قلعه در علاقه حکومتكلان لغمان مربوط ولایت مشرقی که بین خط طول البلد شرقی ۶۹ درجه  ۴۸ دقیقه  ۵۲  ثانیه و خط عرض البلد شمالی ۳۴ درجه  ۲۳ دقیقه  ۲۵ ثانيه عرض البلد شمالی موقعیت دارد. (قاموس جغرافیای افغانستان)

تنگیتنگی جامی
 

​زیارتیست به فاصله ۵ کیلومتر در جنوب قریۀ هزار جفت در علاقه زمین داور مربوط حکومت اعلی گرشک که موقعیت آن بین خط ۶۴ درجه ۸ دقیقه – ۴۱ ثانیه طول البلد مشرقی و خط ۳۱ درجه - ۳ دقیقه - ۲۷ ثانيه عرض البلد شمالی می باشد.(قاموس جغرافیای افغانستان)

زیارتزیارت امیر بلند
 

​زیارتیست در شمال شرق میان پشته در علاقه پشت رود (مربوط حکومت اعلی گرشک که به فاصله ۱۸ كيلومتر بين خط طول البلد مشرقی ۶۴ درجه – ۸ دقیقه – ۲۴ ثانیه وعرض البلد شمالی ۳۰ درجه - ۵۲ دقیقه - ۵۴ ثانیه واقع گردیده است.(قاموس جغرافیای افغانستان)

زیارتزیارت امیر سلال

​بامیان از نقطه نظر آئین بودائی یکی از کانون های بزرگ مذهبی افغانستان پیش از اسلام محسوب می شود چون روی معبر بزرگ آسیائی سر راه هند،  چین واقع شده بود علما و دانشمندان و زوار همیشه از آنجا عبور و مرور داشتند و در معابد دهگانه آن (راهبین) بزرگ به تألیف و ترجمه کتب اخلاقی و مذهبی مشغول بودند و کتابخانه هائی در آنجا وجود داشت که خوشبختانه شواهد یکی آن در سال ۱۹۳۰م از معبد (G) نزدیکی هیکل (۳۵) متری بودا کشف شد. مهمترین عامل شهرت بامیان چه در ادوار قدیمه و چه امروز همان مجسمه  های عظیم الجثه بودائی است که به ارتفاع ۵۳ متر و ۳۵ متر اند و زوار چینی هر کدام آنها را دیده و اسباب شگفت سياحين معاصر جهان میباشند.

علاوه بر دو مجسمه بزرگ ۳۵ متری و ۵۳ متری در فواصل میان این دو چند مجسمه نشسته هم وجود دارد که هر کدام آن از خود دسته سموچ و معبد مربوط دارد و طاق های آنها تصاویر رنگه منقوش و ملون بوده و بصورت کافی شواهدی از آنها باقی است. از کابل به بامیان دو راه رفته است یکی از راه دره غوربند و کوتسل شیر که موتر رواست و ۳۲۵ کیلومتر طول دارد و دیگر راه جلیز سرچشمه کوتل، اونی گردن دیوال حاجیسگسک و شهر ضحاك كه تقریباً (۱۳۰) کیلومتر طول دارد و نسبت به راه اولی صد کیلومتر کوتاه تر است ولی موتور رو نیست و به سواری اسب باید طی شود. (قاموس جغرافیای افغانستان)

​بامیان شهریست در میان دامنه  های مرکزی دو سلسله کوه بزرگ افغانستان یعنی هندوکش و بابا بین ۶۷ درجه ۲۹ دقیقه  ۴۱ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۴ درجه  ۳۳ دقیقه  ۲۲ ثانيه عرض البلد شمالی موقعیت دارد. بامیان از زمانه های باستان به این طرف از نقطه نظر آئین و آرت و صنائع مستظرفه و مراودات دارای اهمیت زیاد بوده و آثار با عظمت تاریخی و صنعتی اسباب شهرت جهانی آن گردیده است. بامیان از نقطه نظر تشکیلات اداری جزو حکومت اعلی پروان و از طرف حاکم درجه ۳ که مرکز آن خود بامیان است اداره می شود. (قاموس جغرافیای افغانستان)

شهرشهر بامیان
 

​قریه ایست که به فاصله ۷ کیلومتر در شمال قریه دربند در علاقه مهمند دره مربوط ولایت مشرقی واقع بوده و به خط طول البلد ۷۱ درجه - ۳ دقیقه - ۳۱ ثانیه مشرقی و عرض البلد ۳۴ درجه - ۸ دقیقه - ۲۷ ثانیه شمالی کائن است.(قاموس جغرافیای افغانستان)

قریهقریهٔ اسلامی
 

​قریه ایست در حکومت درجه اول دند که از مربوطات ولایت قندهار می باشد.(قاموس جغرافیای افغانستان)

قریهقریهٔ امیاسی
 

​قریه ایست به فاصله ۷، ۵ کیلومتر در غرب قلعۀ مرکز قلات غلزائی مربوط ولایت (قندهار) که بین خط ۶۶ درجه - ۵۰ دقیقه - ۳۶ ثانیه طول البلد مشرقی و خط ۳۲ درجه - ۶ دقیقه - ۲۴ ثانيه عرض البلد شمالی واقع شده است.(قاموس جغرافیای افغانستان)

قریهقریهٔ امیان
 

​قریه ایست که به فاصله ۲۲ کیلومتر در جنوب غرب قریۀ جلدک در علاقه ترنک و جلدک مربوط) حکومت کلان قلات ولایت (قندهار) كائن و بین خط طول البلد ۶۶ درجه - ۳۱ دقیقه – ۴ ثانیه مشرقی و عرض البلد ۳۱ درجه - ۵۴ دقیقه - ۱۲ ثانیه شمالی واقع می باشد.(قاموس جغرافیای افغانستان)

قریهقریهٔ امیر
 

​قریه ایست به فاصله ۵۵ کیلومتر که در جنوب قریۀ جلدک در علاقه ترنک و جلدک مربوط حکومتكلان قلات ولایت (قندهار) کائن و به خط طول البلد ۶۶ درجه - ۴۶ دقیقه – ۱۵ ثانیه مشرقی و عرض البلد ۳۱ درجه - ۴۸ دقیقه - ۲۶ ثانیه شمالی واقع می باشد.(قاموس جغرافیای افغانستان)

قریهقریهٔ امیر قلعه
حقوق و قضاء
پښتوتعریفمنبع قانونتلفظعنوان

​نظامی ځواکونه: د وسلوالو قواوو (اردو)، پولیسو یا ملي امنیت ځواکونه یا د نظامي تشکیلاتو لرونکو نورور  وزارتونو او ادارو نظامی منسوبین، دې.

​نیروهای قوای مسلح (اردو)، پولیس و امنیت ملی یا منسوبین نظامی سایر ادارات دارای تشکیلات نظامی، میباشند. 

قانون جزاء افغانستانni.ro.ha.ie.ne.za.miنیرو های نظامی