| معلومات مکملتر | شرح | معرفی مختصر | کتگوری | اسم یا کلمه |
| جغرافیای تاریخی واقتصادی ولایت هیلمند | [1] . مقدسی گوید- « تقریباً بفاصله نیم فرسخ[از بست]، کنار جاده ایکه به غزنین روند، شهرچه العسکر(شبیه مدینه) قراردارد که مسکن سلطان و لشکریان است. [2] . مقصود مقدسی از شهرچه العسکر یا معسکر، همان "لشکرگاه" متذکره تاریخ بیهقی است که خرابه های آن در شش، هفت کیلومتری شمال ویرانه های بست امروزشاهد عظمت و جلال پارینه آن است. [1] - یاقوت حموی،معجم البلدان ،ج۶،ص ۱۷۷ ببعد(حبیبی). [2] - احسن التقسیم، طبع دوم لیدن1906، ص304 | مرکز ولایت هلمند است.به گفتۀ مرحوم حبیبی، این نکته را باید ملحوظ داشت که در شهر های بزرگ اوایل عهد اسلامی مانند شهر های کنونی یک حصه جداگانه دور از شهر برای سکونت لشکریان و اهل اداره معین میشد و این مقر عسکری را «لشکر» یا «لشکرگاه» و به زبان عربی «العسکر» و به پشتو «لشکری بازار» میگفتند. چنانکه عسکر مصر، و عسکر مکرم، و عسکر رمله و عسکر نیشاپور نزد جغرافیون عرب مشهوراند.
| شهر | شهر لشکرگاه |
| | | قریه پر نفوسی است که به فاصله ۲۹ کیلومتر مرکز بلخ واقع و از مربوطات حکومت کلان بلخ و متعلق ولایت مزار شریف می باشد.(قاموس جغرافیای افغانستان) | قریه | قریهٔ باجگاه |
| | | قریه ایست به فاصله ۲۲ کیلومتر در شرق قلعه کانسی متصل سر کیکه به طرف دولت یمار در علاقه چخچران مربوط حکومت کلان غورات ولایت هرات که بین خط ۶۵ درجه ۲۸ دقیقه ۲۶ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۴ درجه ۳۱ دقيقه ۳۱ ثانيه عرض البلد شمالی واقعست.(قاموس جغرافیای افغانستان) | قریه | قریهٔ بادگاه |
| | | قریه ایست به فاصله ۵، ۱۶ کیلومتر در جنوب سنگ ماشه در جاغوری مربوط حکومت اعلی غزنی که بین ۶۷ درجه ۵۷ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۳ درجه ۸ دقیقه ۲۰ مليه لف تسی میں بہت ثانيه عرض البلد شمالی واقع است. (قاموس جغرافیای افغانستان) | قریه | قریهٔ پجگاه |
| | | قریه ایست به فاصله ۷ کیلومتر در جنوب شرق اسمار مربوط ولایت مشرقی که بین ۷۱ درجه ۲۷ دقیقه ۲۵ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۵ درجه ۲۲ ثانیه عرض البلد شمالی واقعست. (قاموس جغرافیای افغانستان) | قریه | قریهٔ تنگاه |
| | درموردباغ جهان آراپوهاندعبدالاحمد
جاوید(1927- 2002 ) دریکی ازمصاحبه های خود چنین یادآور شده است :«باغ جهان
آرا رابه نام جهانگیر وهمچنان به نام جهان آرا دخترکلان شاه جهان منسوب
کرده اند. البته باغ شهرآرا به نام شهربانودخترابو سعید، عمه بابراست . این
دوباغ دردوطرف دریای کابل ازپل هارتل تاباغ عمومی، باغ مستورات وقسمتی
ازچنداول رادربر کیگرفت. دوچنار بزرگ باغ جهان آرادرمحوطه سفارت شوروی
سابق[فعلاً تعمیر بیمه مامورین] تاهمین سالهای اخیرموجودبود.نام یکی ازآنها
فرح بخش ودیگری سایه بخش بود. همایون فرمان عفو مالیات کابل راروی سنگی
نقش کرده بود که درهمین جا قرار داشت.شهرآرای امروزی ازعهد امیرحبیب الله
سراج است که نام قدیم آن تپه ماران بود.»
تبدیل اسعاربرای اولین
باردرکابل توسط صرافان هندو(لکمی چند،امریک
چند،مهرچندورما،بولدناتهـ)ونماینده دافغانستان بانک به اسم محمدعثمان که
مردم اورا آغه لاله میگفتند ازخوابگاه (سرای مامد قومی ) شروع شد که بعدها
صرافان یهودی (ملاموسی ،ملاجبرئیل وملا اسحق) جای صرافان هندو راگرفته
وتعین نرخ اسعاررا درسرای شازده( شهزاده) پیش می بردند.مسجد این محل را
بنام( آقا برادر) یادمیکردند ودکانهای محل محدود به چند دکان بقالی ، نان
وائی ،ذغال فروشی وقصابی بود به نسبت اینکه دراطراف این محل گذرهای
بزرگترواقع شده بود مردم ضروریات خودرا ازآنجا ها بدست میاوردند. | این گذر در عقب مسجد پل خشتی وکاه فروشی، سرای محمد قومی (مامدقومی)بعدها سرای شهزاده(شازده)* .متصل به باغ عمومی قدیم یا چارباغ که فعلاً درآن محل سرای های تجارتی واپارتمان ها آباد گردیده، واقع شده است. این گذربا باغبان کوچه، تیلی کوچه، کاه فروشی، چنداول و کوچه کتابفروشی و پخته فروشی (قبل ازکشیدن جاده میوند و اعمار سرای ها) از طریق دالانها و دیو دیوی های تنگ وتاریک ارتباط داشته. موقعیت فعلی این گذر در غرب مسجد پل خشتی بین سرک مندوی وجاده میوند است .منازل وخانه های این گذر به ارتفاع تا ده متر میرسیده .دکتور اکرم عثمان (1937-2016 ) که درگذر خوابگاه زندگی نموده است در سال ۱۳۴۸در داستانی بنام(مرجانی ازخوابگاه) محل راچنین به معرفی میگیرد: « خوابگاه گذری از گذرهای بسیار قدیم کابل است. سالها پیش خانۀ ما که دیوارهای به بلندی چندین قدآدم داشت وبی شباهت به چاهی نبود، دراین گذر واقع شده بود... ستاره گان ازدرون چاه نمود دیگری داشتند وبرف ها و باران ها به گونه ها وجلوه های دیگری می باریدند.» درگذشته ها بروایت تاریخ جویی که از پل هارتل موازی به بالاجوی کشیده شده بود با الهام از بالا جوی که دردامنه کوه بود آنرا پایین جوی یا جوی خطیبان هم میگفتند که درزمان شاه جهان حفر شده بوده و پس از آبیاری باغ جهان آرا از این گذر میگذشته که فعلاً آثاری از آن نمانده است.
مأخذ: کابل درگذرگاه تاریخ ۱۳۶۶
| گذر | گذر خوابگاه |
| | | موضعیست به فاصله ۱۰ کیلومتر در جنوب قریه شور بولاق در علاقه چهار کند مربوط ولایت مزار شریف که بین ۶۷ درجه ۸ دقیقه ۴۲ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۶ درجه ۲۵ دقيقه ۴۸ ثانيه عرض البلد شمالی واقعست. (قاموس جغرافیای افغانستان) | موضع | موضع تیره گاه |
| | | کوهیست در جنوب غرب قلعه نارک در علاقه کشنده مربوط حکومت کلان بلخ ولایت مزار شریف که بین ۶۶ درجه ۳۳ دقیقه ۴۰ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۵ درجه ۳۹ دقیقه ۴۷ ثانیه عرض البلد شمالی واقعست.(قاموس جغرافیای افغانستان) | کوه | کوه باجگاه |
