Select/Deselect all list
Click on the keyboard if you do not have the correct keyboard layout.
مجمع اللغات
انگلیسیپښتومعنینوعیت کلمهریشۀ لغتتلفظاسم یا کلمه
No, between

​الف ــ که د کلمې په پیل کې راشي د نفیې مانا رسوي لکه: لا مذهب
ب ــ منځ، دننه، په منځ کې

الف- حرف نفی، نه، در صورتیکه بر سر اسم آید، معنی نفی را می دهد، مانند لا - مذهب
ب- بین، درون، مابین، میانه، میان، وسط  ​

حرف نفی - اسمعربی/laa/لا
There is no God but Allah 

نیست خدای دیگر مگر خدا . کلمه توحید است در اذان دو بار گفته شود​ (جملۀ دعائیه)

اسم مرکب - صفتترکیب عربی و عربی/laa.e.laa. ha.e.la.laa/لا اله الا الله
  

​لایه به لایه، ورق به ورق، صفحه به صفحه، قات به قات
عبدالله افغانی نویس

؟؟؟دری لا به لا
Blamer, censurer, a critic

ملامتونکی، هغه شخص چې یو څوک ملامت کړي

سرزنش کننده، ملامت کننده، نکوهش کننده، ملامت گر، جمع آن لوام است

اسم فاعل - صفتعربی/laa.'em/لائم
???

​هغه ښځه چې څوک ملامتوي، ملامتونکې ښځه

​زن نکوهش کننده، سرزنش کننده، ملامت کننده

اسم مفرد مؤنثعربی/laa.èma/لائمه
Dissipated, dissolute, debauched, decadent, intemperate

​بېباکه، پې پروا

​بی بند و بار- بی باک- بی پروا- لاقید - بی غیرت -بیکار- سهل انگار

اسم فاعل - صفت - اسم مرکبعربی/law.baa.lee/لاابالی
Immorality, Disorderliness  

​بی بند و باری- بی باکی- بی پروایی- لاقیدی- سهل انگاری

اسم مرکب - صفتترکیب دری و عربی/law.baa.lee.ga.ree/لاابالیگری
Least, minimum, minim

​کم تر کمه، لږ تر لږ

​(از: لا + اقل)، اقلاً، حداقل، دستکم، مینیمُم، مقابل/ حداکثر، ماکزیمُم

قید مرکبعربی/laa.a.qal/لااقل
must, probable

​اړین، مجبور

​ به‌ ناچار، از روی ناچاری، حتمی، لاعلاج، ناچار، ناگزیر

قیدعربی/laa.bud/لابد
Unavoidable 

​لابُدی- لاعلاجی، ناچاری، بیچارگی، ناگزیری، آنچه که بالضروره باشد. ه معنای ضروری، حتمی یا چیزی که اجتناب‌ناپذیر است به کار می‌رود. این کلمه معمولاً در موقعیت‌هایی استفاده می‌شود که نشان‌دهنده یک امر قطعی یا غیرقابل‌ تغییر باشد.
مثال‌ها:

  • برای موفقیت در زندگی، لابدی است که سخت تلاش کنی.
  • این تغییرات لابدی هستند و نمی‌توان از آن‌ها اجتناب کرد.
اسم - صفتعربی/laa.bu.dee/لابدی
تجارت داخلی و خارجی
نوع محتوامعلومات مکملترتشریحتصویراسم یا کلمه
مواد و محصولات معدنیمواد ومحصولات معدنی ـ سنگ لاجورد

​سنگ لاجورد با نام انگلیسی "Lapis Lazuli" و نام لاتین "Lapis Lazuli"، گوهری است با قدمت تاریخی و ارزش اقتصادی.این سنگ قیمتی با رنگ آبی نیلی عمیق، از دیرباز مورد توجه انسان بوده است. در حفاری های که درنغدا(Naqada) قدیمی ترین سلسله مصریان(۳۳۰۰–۳۱۰۰قبل ازمیلاد)صورتگرفته، استفادهٔ مصریان را ازلاجورد بدخشان در جواهرات نشان داده و حتی مجسمه های را که زینت بخش عبادت گاهای شان بود جهت پرستش از لاجورد آماده میساختند. لاجورد های پیدا شده در اهرام داشور مصر (Dashour) قدیمی ترین مدرک اثباتیۀ تجارت سنگهای قیمتی بین مصر وافغانستان است که به بیش از۴۴۰۰ سال قبل برمیگردد. نخستین شواهد واقعی شهر‌سازی درتپهٔ دِه‌مُراسی ومندیگَک (درنزدیکی قندهارامروزی) پدیدار گشت، که پایتخت‌های محلی تمدن دره سند بودند. اقتصاد بر اساس گندم، جو، دامداری ومعدن ‌کاری استوار بود. همچنان حدود۳هزارسال قبل ازمیلاد تجارت سنگهای زینتی بخصوص لاجورد که درتهیه وآماده ساختن زیــــوارت بــــکارمیرفته با مصـرصـورت میگرفت. معهذا دراثرحفریاتی که در جنوب عراق صورت گرفته نمایانگرآنست که حدود۲۶۰۰-۲۵۰۰ قبل از میلاد  سنگ  لاجورد معدن سرسنگ بدخشان  درگـــورهای پادشــاهان اورمـــورد استفاده قرارگرفته است.

لاجورد
فارسی ایران به دری افغانستان
ملاحظاتاصطلاح دریعنوان

​نوعی رابطهٔ جنسی بدون دخول است که در آن یک مرد، آلت جنسی اش را بین ران‌های شریک جنسی دیگر فرو می‌برد و می‌ مالد

لبشقلاپایی
 لوچَک، قروتَکلات
  لاتی
 ضرورت، نیازلازمه
 تیر یا تایر - رابرلاستیک
 تیر، تایر (روسی)لاستیک (روسی)
 مرده گاولاش کش
 گروپ، چراغلامپ
 غوزهلاک
کتابخانه آثار علمی و تحقیقی (حبیبه)
نوع محتوادونلود / لینکملاحظاتنویسنده/ لیکوالبخشعنوان
آثار تاریخی، سیاسی و اجتماعیدونلود/لینک

​نویسنده: شیدان وسیق
در این کتاب نقدی در نظریه پردازی های ایرانیان صورت گرفته است.

سایر نویسندگاناجتماعیلائیسیته و سیکولاریزم
مختصات افغانستان
نوع محتواشرحمعرفی مختصراسم یا کلمه
خوراکه و نوشیدنی افغانی

​رسم قدیمی در کشور ما بوده که خانواده ها بنابر زمستان های بسیار سرد که در اثر ریزش برف راه های مواصلاتی مسدود میگردید نظر به توان مالی خویش معمولاً یک یا چند گوسفند را در طول سال فربه میساختند و در اواخر خزان آنرا میکشتند و پشم آنرا با آب گرم از وجودش دور میکردند و متعاقباً در تنور و بعد ها بوسیله شعله گاز و اشتوپ های دستی پترولی آنرا پرسوز میکردند و بعد از شست و شو آنرا به پارچه های کوچک منقسم کرده و نمک میزدند و در یک ریسمان و یا چوب باریک طویل می آویختند در معرض آفتاب و یا جریان هوا قرار میدادند تا کاملاً خونش بریزد و آبش بخشکد و برای مصارف زمستان آنرا در کندو های آرد و برنج نگهداری میکردند. دلیل دور نکردن پوستش بیشتر بخاطر چربی بیشتر گوشت مدنظر بوده است زیرا چربی برای محافظت وجود در مقابل سرما مؤثر میباشد

گوشت خشک شده گوسفند یا گوساله با پوست، به معنی گوشت قاق مراجعه شود

لاندی
زراعت و مالداری
نوع محتوامعلومات بیشترمعنیمحصولات نباتیفامیلاسم بوتانیکیانگلیسیآلمانیعنوان
نباتاتتشریح بیشتر

لاله یک نبات دوام دار چند سالۀ پیازی بوده، گل های زیبا و زینتی به رنگهای مختلف داشته متعلق به فامیل (لیلیاسیه) می باشد. جایگاه اصلی آن آسیای میانه بوده، که از آنجا به ترکیه و بعداً به اروپا مرکزی آورده شده است. گفته می شود که اسم گل لاله از کلمۀ فارسی لعل (سرخ) گرفته شده است. امروز در حدود 150 گونۀ آن درشمال آفریقا ، در سراسر اروپا تا آسیای میانه وجود دارد. لاله از قرن 13 به این طرف در اشعار شعرا ذکر شده، از قرن 16 به این طرف به حیث گل زینتی در باغ ها و پارکها کشت می شود. طبق فرست بوتانیکی جهانی در حدود 12  گونۀ بومی لاله آن افغانستان متوطن می باشد. بزرگترین تولید کنندۀ گل لاله در جهان کشور شاهی هالند می باشد

لاله


گل های زینتیLiliaceaeTulipaTulipTulpeلاله
جغرافیه
معرفی مختصرکتگوریاسم یا کلمه

​قریه ایست در خود زائی مربوط حکومت درجه اول مقر که مربوط حکومت اعلی غزنی بوده و باشندگان اینقریه به قوم علی خیل اند که شاخی از قوم سلیمان خیل میباشند. سینه ۵۲ و قریه دیگری نیز بنام اصغر خیل پایان وجود دارد که باشندگان آن طایفه علی خیل بوده و قریه مذکور از مربوطات حکومت درجه اول مقر است.(قاموس جغرافیای افغانستان)    

قریهاصغر خیل بالا

​تپه نیست به فاصله تقریباً شش کیلومتر در شمال غرب شهر کابل که از پای آن سرك عمومی بین کابل و ولایت شمال کشور می گذرد این تپه در زمان امیر عبدالرحمن خان به شكل باغ خرم و قشنگی در آورده شده بود که انواع اشجار میوه در آن غرس و مخصوصا تاک های انگور و فرت وجود داشت چندین قصر و عمارت نیز درین باغ بنا یافته بود و بعد از عبدالرحمن خان این بقعه به نام باغ بالا مشهور و تماشاگه اهالی قرار داشت تا زمان انقلاب داخلی افغانستان (۱۳۷۰ ش) و بعد از آن هم مدتی این باغ به حالت سابق خود بود ولی از چند سال به این طرف باغ بالا تدریجاً رو بزوال نهاده اشجار خرم و مثمر آن که این منطقه را روح پرور و زیبا ساخته بود در اثر قلت آب و بی مبالاتی خشکید و عمارت آن خراب گردید به نحویکه اکنون از آن شادابی و زیبائی چیزی باقی نمانده و به صورت يك تپه خشک بی آب و علف در آمده است از عمارت نیز جز آثار و دیوار های مخروبه باقی نمانده است معهذا هنوز به نام  باغ بالا معروف می باشد. سفارت بریتانیه مقیم کابل درپای باغ بالا قرار گرفته است و متصل سفارت يك قلعهٔ قدیمی واقعست. که به نام (قلعهٔ برجه) معروف بوده در وقت حمله بچه سقاء (بچه سقو) بر کابل بناگاه اشرار قرار گرفت و هنوز آثار گله باری های توپ بر دیوار های آن هویداست به طرف جنوب باغ بالا کوه بچه ای واقعست که به نام (کافرکوه) مشهور است و از سمت شمال نیز با یک سلسله جبالی که به نام کوتل خیرخانه معروف می باشد احاطه گردیدهت است. در سمت جنوب باغ بالا از پای (کافر کوه) سرکی به طرف پغمان امتداد یافته است که هنوز مورد عبور و مرور می باشد. (قاموس جغرافیای افغانستان)

باغباغ بالا

​برجی است به فاصله ۸۷ کیلومتر در شمال مرکز علاقه چخار سور مربوط حکومت اعلی فراه که بین ۶۲ درجه ۱۱ دقیقه ۲ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۱ درجه ۲۱ دقیقه ۳۸ ثانیه عرض البلد شمالی واقعست.(قاموس جغرافیای افغانستان)

برجبرج لار

​بندیست به فاصله یك كیلومتر در شمال قلعه جعفر در یکاولنگ مربوط حکومت کلان دایزنگی ولایت کابل که بین ۶۷ درجه ۱۰ دقیقه ۱۵ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۴ درجه ۴۹ دقیقه ۲۹ ثانيه عرض البلد شمالی موقعیت دارد. (قاموس جغرافیای افغانستان)

بندبند غلامان

​پلیست به فاصله ۵ ۶ کیلومتر در جنوب شهر هرات و برروی دریای هریرود واقع و بین ۶۲ درجه  ۱۰ دقیقه  ۱۴ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۴ درجه  ۷ دقیقه عرض البلد شمالی موقعیت دارد. (قاموس جغرافیای افغانستان)

پلپل مالان

​تپهٔ باغ بالا که در جناح شمالغربی شهر کابل دربلندی های کارته پروان موقعیت دارد، یکی از دیدنی ترین مکان های تاریخی و تفریحی برای شهریان کابل است. این تپه با درختان سرسبز سرو و صنوبر و در دامنه ها با انگور باغ ها زیبایی خاص بخود گرفته است. قصر باغ بالا که یکی از کهن ترین مکان های دیدنی و تاریخی این باغ است، در سال 1880 تا 1901 میلادی توسط امیرعبدالرحمان خان در بلندای این تپه به عنوان قصر شاهی ساخته شد. هم اکنون هوتل انترکانتیننتال که از معروفترین هوتل های منطقه میباشد نیز در بالای این تپه موقعیت دارد. ناگفته نماند از زمانه های بسیار قدیم این تپه همچو تفریحگاهی بزرگی هفته وار و خاصتاً در ایام تعطیل و آخر هفته ها محل تفرج و تفریح شهریان کابل قرار داشت و دارد.

تپهتپه باغ بالا

​تپهٔ است در جناح جنوب شرقی کوه شیر دروازه که در بلندی های آن قلعهٔ بالاحصار احتمالاً در قرن پنجم میلادی از جانب سلسلهٔ یفتلی ها اعمار گردیده است. این تپه و این قلعه نقش بزرگی در تاریخ مبارزات آزادیخواهانه مردم این مرز و بوم داشته است

تپهتپهٔ بالاحصار

​تپه ایست در جنوب شرق قلعه بست در علاقه نهر سراج مربوط حکومت اعلی گرشک که بین ۶۴ درجه ۲۸ دقیقه ۱۸ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۱ درجه ۲۵ دقیقه ۳۷ ثانیه عرض البلد شمالی واقعست. (قاموس جغرافیای افغانستان)

تپهتپهٔ بلال غندی

​تپه ایست در جنوب غرب قلعه خانجک مانه در علاقه شین دند مربوط ولایت هرات که بین ۶۱ درجه  ۳۵ دقیقه  ۲۵ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۳ درجه  ۳۷ دقیقه  ۲۴ ثانيه عرض البلد شمالی واقعست. (قاموس جغرافیای افغانستان)

قریهتپهٔ تکلاغر

​تنگی ایست به فاصله ۱۹، ۵ کیلومتر در غرب قلعه مشک در علاقه دایزنگی مربوط ولایت کابل که بین ۶۷ درجه  ۳۰ دقیقه  ۲۹ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۴ درجه  ۲۵ دقیقه  ۵۱ ثانیه عرض البلد شمالی واقعست. (قاموس جغرافیای افغانستان)

تنگیتنگی دو لانه
حقوق و قضاء
پښتوشرحتعریفمنبع قانونتلفظعنوان

​که دعمومی خدمتونو مؤظف چه د دولت یا افرادو مالونه ورته د وظیفی له حیثه سپارل شوی وی، دا مال نه شخصی استفاده  یا پټ کی، عمل یی اختلاس بلل کیږی

​به طور مثال هرگاه مامور دولت که مسؤل  پروژه ساختمان یک مکتب دولتی است، از پول آن پروژه که به وی اعتماد شده است، برای خانهٔ خود قالین بخرد، عمل او اختلاس دانسته میشود. زیرا این عمل استفاده شخصی از پول ایست که دولت به این مؤظف خدمات عامه اعتماد کرده بود ​

هر موظف خدمات عامه که  از اموال دولت یا اموال اشخاص که منحیث وظیفه به وی اعتماد شده است، استفاده شخصی نموده یا پنهان کند، عمل او اختلاس میباشد.
قانون جزاء افغانستانekh.te.laasاختلاس

د حكم په صادرېدو كې خپلواكتوب: محکمه د قضيې د څیړنې په وخت كـې خپلواكه ده، خپل حكم د هغۀ قناعت پر بنسټ چې د هغې په وړاندې له مطروحه دلايلو څخه برابریږي، د قـانـون د حكمونو په حدودو كې صـادر وي. د محكمې په واسطه څیړنه  او د حكـم صادرېدل، د قانون په وړاندې د قضيې د اړخونو د تساوۍ د اصل پـر بنـسټ د عدالت او ناپلوۍ له په پام كې نيولو سره، صورت مومي.

 

​محکمه حین رسیدگی قـضیه مـستقل بوده، حکـم خـویش را بـر اسـاس قنــاعتی کــه از دلایــل مطروحــه نزد آن فراهم مـی شـود، در حـدود احکام قانون صادر می نمايد. رسیدگی و اصــدار حکــم توســط محکمــه براســاس اصــل تــساوی طرفین قضیه در برابـر قـانون بـا رعایـت عـــدالت و بیطرفـــی صـــورت می گیرد

سائر منابع استقلالیت در اصدار حکم

د هېواد اتباع د جزائی اجراآتو د قـانون دنـورو حكمونو له په پام كې نيولو سره، د جرم له پېښیدو څخه له خبرېدو يا د هغـۀ د ليدلو په صورت كې مکلف دي موضوع په ليكلې يا شـفاهي توګه او يـا لـه الكترونيكي وسايلو څخه په ګټی اخيستنې سره پوليسو يا د قضايي ضـبط نـورو مامورينو او يا څارنوال ته خبر وركړي

 

​اتباع کشـور با رعایـت سـایر احکام  قـانون اجراآت جزائی درصـورت آگـاه شدن از وقوع جرم یـا مشـاهدۀ آن مکلف اند موضوع را طور کتبـی یـا شفاهی و یا بـا اسـتفاده از وسـایل الکترونیکی به پولیس یا سایر مـامورین ضبط قضائی و یا څارنــوال اطـلاع دهند

قانون اجرآت جزائی افغانستان اطلاع از وقوع جرم

​که څوک په دروغو یوه قضائی یا اداری مرجع ته د یو جرم څخه اطلاع ورکی چه دهغی د نه واقع کیدو څخه علم لری یا ذکر شوی مراجعوته په بد نیت سره ددی چه دخپل اطلاع په دروغو علم لری اطلاع ورکی او دا اطلاع د قانونی اجراآتو دنیولو سبب شی، د مجازات وړ ګنل کیږی


دادن اطلاع دروغ در مورد جرمی که اطلاع دهنده از عدم وقوع آن آگاه باشد، به مراجع اداری یا قضائی مطابق به قانون جزای افغانستان جرم میباشد


قانون جزاء افغانستانet lae droghاطلاع دروغ

​قضایې انـسلاك : عبـارت دى لـه پـه دې قـانون كـې د شـرايطو لرونكي شخص ته د واك تفويض چـې د جمهور رئيس  له خوا وركول كېږي

 

​انسلاک قضائی : عبارت ا ست از تفویض صلاحیت قضائی از جانب رئیس جمهور به شخص واجد شرایط این قانون که طی حکمی اعطا می گردد

سائر منابعen.se.lak.e.qa.za.ieانسلاک قضائی

د دلايلو اولويت: محكمه د اثبات او نفې دلايل ارزوي، د هغو د پياوړتيا او ضعف د مراتبو له په پام كې نيولو سره، خپل حكـم د قـانوني  اعتبار وړ مرجح دلايلـو پـه اسـتناد صادروي

 

​محکمه دلایل اثبات و نفی را ارزیـابی نموده، با درنظرداشت مراتب قـوت و ضعف آن، حکم خود را مستند به دلایل مرجح قابـل اعتبـار قـانونی صـادر می نماید.

قانون اجرآت جزائی افغانستانau.la.wi.at.e.da.la.ilاولویت دلایل

بطلان : د اساسي اجراآتو په هكله د قانون د له نه په پام كې نيولو څخه راپيدا شوى حالت دى چې لاندې موارد پكـې شاملېږي: - د قضاء د بنسټیزو اركانو نشتون. - د غيـر محتمـل الثبـوت پريكـړو (فيصلو) صادرېدل. - د دعوي د اړخونـو څخه د يـوۀ، قضايي هيئت يا محكمې، د واك نه لرل

 

​بطلان : حالتی است ناشی از عـدم رعایت احکام قانون در مورد اجـراآت اساســی کــه شــامل مــوارد ذیــل می گردد: - فقدان ارکان اساسی قضاء. - صـــدور فیـــصلۀ غیـــر محتمل الثبوت. - فقدان صـلاحیت یکـی از طـرفین دعوی، هیئت قضائی یا محکمه

سائر منابعbut.la.nبطلان

​تلاشي: د جرمي مداركو د ترلاسـه كولو په منظور د شخص د بدن، جامو او محمولې او د حمل اونقل د وسايلو لټول دي

 

​بازرسـی بـدن، لبـاس، محمولۀ شخص و وسـایل حمل ونقل جرمی. است به منظـور دریافـت مـدارک 

قانون اجرآت جزائی افغانستانta.la.sh.iتلاشی

​ځاني (بدني) تلاشي: بدني تلاشي كې د شخص د بدن د باندېنی برخې، جامو او نورو هغو لوازمو او شيانو پلټنه  شامل دي چې هغه يې لـه ځانه سره لري

 

​تلاشی بدنی شامل بازرسی قسمت بیرونی بدن شخص، لباس ها و سـایر لوازم و اشیائی می باشد که وی با خود دارد.

قانون اجرآت جزائی افغانستانta.la.shi.e,ba.da.niتلاشی بدنی

د جرم د اثبات دلايل:  د جرم د اثبات دلايل عبارت دي له: ۱ -د تورن اقرار. ۲ -د شاهدانو شهادت. ۳ -سندونه. ۴ -په صف كې په بالمواجهه توګه د مظنون پېژندل. ۵ -قراين 

 

​دلایل اثبات جرم عبارت اند از: ١ -اقرار متهم. ٢ -شهادت شهود. ٣ -اسناد. ٤ -شناسائی مظنون طـور بالمواجهـه درصف. ٥ -قراین

قانون اجرآت جزائی افغانستانda.la.il.e.es.bat.e.jur.mدلایل اثبات جرم
قاموس بایوگرافیکی افغانستان
نوع محتوامعلومات مکملترکارکرد هاترجمهٔ دریبیوگرافی مختصرتصویراسم
قاموس بایوگرافیکی افغانستان   

​غلام احمد لویناب د ولي احمد خان زوی او د لویناب خوشدلخان لمسی. په ۱۹۲۷ز کال کې ﺌـې د سردار فیض محـمد خان له وریرې/ خورزې؟ سره وادﮤ وکړ.

 په ۱۹۲۴ز کال کې کله چې ددﮤ پلار ولي احمد خان د ختیځ ولایت/ مشرقي تنظیمیه رﺌـیس وو، غلام احمد د خپل پلار د یاور په توگه مقرر سو. د ۱۹۲۹ز کال د مارچ په لسمې نـېـټې د پـېـښـور او کویټې له لارې کندهار ته روان سو. کله چې پلار ﺌـې حبیب الله کلکاني ونیوﮤ دی بـېـرته کویټې ستون سو او د ۱۹۲۹ز کال د سپتمبر په میاشت کې د پـېـښـور پر لور روان سو.

کله چې اعلیحضرت نادر خان پر سلطنت جلوس وکړ دی کابل ته راستون سو. د (برماه شل د کمپنۍ) له استازي (غندان خان) سره شریک سو او په کابل کې ﺌـې د پطرولو کارو بار پیل کړ. په ۱۹۳۳ز کال کې د (پطرولو د نوې کمپنۍ) مرستیال مدیر. له ۱۹۳۵ تر ۱۹۳۸ز کال پورې د دربار مرستیال وزیر.  په ۱۹۳۹ز کال کې د افغان حکومت د پرځولو له یوې ناکامې هڅې وروسته هندوستان ته وتـښـتـېـد. په ۱۹۶۰ز لسیزې کې ورته اجازه ورکړل سوه چې بـېـرته افغانستان ته راستون سي.

لیکوال: لودویگ آدمک
ژباړونکي: رحمت آریا

  لویناب غلام احمد
قاموس بایوگرافیکی افغانستان   

​هرات کې وزېـږېـد او مصر ته د خپلو تحصیلاتو لپاره لاړ. په ۱۹۲۵ز کال کې بـېـرته کابل ته راستون سو. له ۱۹۲۷- تر ۱۹۳۱ز کال پورې د انیس د ورځپاڼې بنسټ ایښودونکی او ناشر، انیس لومړنۍ خپلواکه/ مستقله ورځپاڼه وه.

غلام محي الدین انیس د ۱۹۲۹ز کال د کورنۍ جگړې په لړ کې د انیس ورځپاڼه له پکتیا څخه چاپوله. هم د حبیب الله کلکاني او هم د یحیی خیلو مخالف وو. د نادر د واکمنۍ په لومړي سر کې زندان ته واچول سو او په ۱۹۳۸ز کال کې په زندان کې وفات سو. د غلام محي الدین انیس عمده ادبي اثر (بحران و نجات) نومـېـږي چې په ۱۹۳۱ز کال کې په کابل کې چاپ سو او موضوعات ﺌـې د ۱۹۲۹ز کال د کورنۍ جگړې پر شپول راڅرخي.

لیکوال: لودویگ آدمک
ژباړونکي: رحمت آریا

انیس غلام محي الدین
آبدات تأریخیقدامت تاریخی و فرهنگی پل مالان     پل مالان
قاموس بایوگرافیکی افغانستان   

​مولوي جلال الدین حقاني
په ۱۹۳۰ز کال کې زېـږېـدلی دئ. د حزب اسلامي – خالص د فرکسیون مرستیال مشر.  (د ځدراڼو په سیمې کې) په پکتیا کې د مجاهدینو یو ډېـر مهم بولندوی دئ او ویل کـېـږي چې له ۱۹۷۹ز کال راهیسي ﺌـې د ارگون یوه زښته ډېـره پراخه سیمه تر خپلې متداومې ادارې لاندې ساتلې ده. له پـېـښـور څخه له استـثــنايي لیدنو پرته نور ټول وخت دننه په افغانستان کې تـېـروي او د جهادي غورځنگ یو له ډېـرو مهمو څـېـرو څخه دئ.
لیکوال: لودویگ آدمک
ژباړونکي: رحمت آریا

جلال الدین حقاني
قاموس بایوگرافیکی افغانستان 
فعالیت های دفتر بانوی اول :
آگاهی دهی در مورد مزایای سواد
حمایت بی شائبه از نهادهای سواد آموزی
حمایت از مهاجران
حمایت از اقدامات فرهنگی هنری ، تدویر نمایشگاه فرهنگی نقاشی و نمایش فیلم های فیلم سازان افغان
حمایت از تدویر جشنواره فیلم های مستند و هنری در بخش گسترش فرهنگ شهرنشینی
حمایت از آزادی بیان و حقوق بانوان
حمایت از کودکان بی سرپرست
مبارزه با مواد مخدر
 

​رولا غنی بانوی اول جمهوری اسلامی افغانستان در لبنان دیده به جهان گشود، در سال ۱۹۶۹ از پوهنتون I’Institut d’Etudes Politiques پاریس مدرک لیسانس و در سال ماستری اول را در رشته مطالعات سیاسی از پوهنتون امریکایی بیروت و ماستری دوم خویش را در ۱۹۸۳ در رشته ژورنالیزم از پوهنتون کولمبیا در نیویورک بدست آورده اند .

رولا غنی
قاموس بایوگرافیکی افغانستان   

​صلاح الدین سلجوقي د مفتي سراج الدین زوی په ۱۸۹۵ز کال کې په هرات کې زېـږېـدلی دئ. په ۱۹۱۵ز کال کې د حبـیـبيې د ښوونځي د عربي او پاړسي ښوونکی. په ۱۹۱۶ز کال کې د هرات په محکمې کې مفتي. په ۱۹۱۸ز کال کې د هرات د معارف د مدیریت مدیر. په ۱۹۲۰ز کال کې د حـبـيـبـیـې په ښوونځي کې د پاړسي ادبیاتو ښوونکی.

 او په ۱۹۲۱ز کال کې د استقلال په لیسې کې. په ۱۹۲۳ز کال کې د اتفاق اسلام مدیر. په ۱۹۲۵ز کال کې د ثروت مدیر. په ۱۹۲۶ز کال کې د اعلیحضرت امان الله خان سکرتر. په ۱۹۲۹ز کال کې د باندنیو چارو په وزارت کې د مطبوعاتو مدیر. په ۱۹۳۱ز کال کې په بمـبـﺌـي کې جنرال قـنـسـل. په ۱۹۳۵ز کال کې په دلهي کې جنرال قـنـسـل. په ۱۹۳۶ز کال کې د مطبوعاتو د ریاست رﺌـیس. په ۱۹۵۰ز کال کې په ولسي جرگې کې د هرات استازي. په ۱۹۵۳ز کال کې د مطبوعاتو د ریاست رﺌـیس. له ۱۹۵۵ تر ۱۹۶۲ز کال پورې د قاهرې سفیر. فیلسوف، لیکوال او شاعر. د گڼ شمـېـر آثارو مؤلف. د ۱۹۶۰ز لسیزې په وروستیو کې وفات سو.

لیکوال: لودویگ آدمک
ژباړونکي: رحمت آریا

سلجوقي صلاح الدین
قاموس بایوگرافیکی افغانستانمعرفی «سلیمان لایق» در قاموس کبیر افغانستان  

د سلیمان خیلو له قبیلې څخه د مولوي عبدالغني زوی د ۱۹۳۰ز کال د اکتوبر د میاشتې په ۷ نـېـټې زېـږېـدلی دئ. پلار ﺌـې د شیخ احمد سرهندي لاسنیوی/ د طریقت پيروي، کړی وو چې د مجدد په نوم یادېـدﮤ یعنی د دوهمې زریزې تجدید کوونکی (او په ۱۹۲۳ز کال کې د گوډ ملا ملاتړی) نو ځکه ﺌـې ددﮤ نوم لایق غلام مجدد کښـېـښود. په ۱۹۷۴ز کال کې ﺌـې په مجددیانو باندې خپل اعتقاد له لاسه ورکړ او خپل نوم ﺌـې سلیمان ته بدل کړ، دا هغه نوم وو چې مور ﺌـې غوښتل او د (لایق) لاحقه ﺌـې د خپل پلرني پـښـت د سلسلې له اووم نسل راپه دېخوا رااخیستې ده.

مخکې له دې چې ښوونځي ته لاړ سي په جومات کې ﺌـې زده کړې وکړې او  هلته ﺌـې ددري ژبې منظوم کتابونه او ابتدايي عربي ولوستله. په ۱۹۴۱ز کال کې د حـبـيـبـیـې د ښوونځي په دوهم ټولگي کې شامل سو. په ۱۹۴۷ز کال کې د پغمان د اسلامي شریعت د مدرسې په ثانوي برخه کې شامل سو او په ۱۹۵۲ز کال کې ورڅخه فارغ سو. په ۱۹۵۲ز کال کې د کابل پوهنتون د شرعیاتو پوهنځي کې شامل سو خو په ۱۹۵۴ز کال کې له دولت سره د مخالفت په کړس کې له پوهنتون څخه وشړل سو.  په ۱۹۵۴ز کال کې د کابل پوهنتون د ادبیاتو پوهنځي کې شامل سو او په ۱۹۵۷ز کال کې له نوموړي پوهنځي څخه فارغ سو. په ۱۹۵۸ز کال کې ﺌـې د هـېـواد په ورځپاڼې کې کار وکړ او په همدې کال کې ﺌـې د پـښـتو په اشعارو کې خپله لومړنۍ جایزه تر لاسه کړه. له ۱۹۵۹ تر ۱۹۶۵ز کال پورې ﺌـې په راډیو افغانستان کې کار وکړ. له ۱۹۶۵ تر ۱۹۶۷ز کال پورې ﺌـې د اطلاعاتو په وزارت کې کار وکړ.  په ۱۹۶۸ز کال کې د پرچم د جریدې سرمحرر سو. په ۱۹۶۵ او ۱۹۶۷ز کلونو کې د ولسي جرگې د دولسمې او دیارلسمې دورې لپاره د بغلان ولایت د پلخمري له ښار څخه د افغانستان د خلق ډیموکراتیک گوند د استازي په توگه ولسي جرگې ته کاندید سو خو ناکامه سو. لایق لا د پغمان د [ابو حنیفه – ژ] د اسلامي شریعت د مدرسې په اتم ټولگي کې وو چې د لومړي ځل لپاره په سیاسي فعالیتونو کې ښکـېـل سو خو په ۱۹۵۲ز کال کې مؤقتاً وشړل سو بیا په ۱۹۵۳ز کال کې وشړل سو. په ۱۹۶۴ز کال کې ﺌـې د افغانستان د خلق ډیموکراټیک گوند په ۲۷ کسیزې بنسټ ایښودونکې غونډې کې گډون وکړ؛ دا غونډه د افغانستان د پخواني ولسمشر نور مـحـمد تره کي په کور کې جوړه سوې وه. له همدې کبله ده چې لایق ددې گوند یو له بنسټ ايښودونکو څخه دئ. په ۱۹۶۶ز کال کې لایق د خلق د ډیموکراتیک گوند د مرکزي کمیټې علی البدل غړی سو. د غوايي له پاڅون وروسته نوموړی د راډیو او تلویزیون وزیر سو. د ۱۹۷۸ز کال د دسمبر په میاشت کې اړ ایستل سو چې په گوند او حکومت کې له خپلو مقامونو څخه استعفی وکړي. د ۱۹۷۹ز کال د فبرورۍ په میاشت کې ونیول سو او زندان ته واچول سو او د ۱۹۷۹ز کال د اکتوبر د میاشتې په ۲۳ نـېـټې د حفیظ الله امین له پلوه له مرکزي کمـېـټې څخه اخراج سو. د ببرک کارمل د حکومت له نصب کــېـدلو وروسته د ۱۹۸۰ز کال د اپریل د میاشتې په ۱۳ نــېـټې د علومو د اکاډیمۍ د رﺌـیس په توگه وگومارل سو. په ۱۹۸۱ز کال کې د باندنیو چارو وزیر. د مرکزي کمـېـټې علی البدل غړی. د انقلابي شوری غړی او د مرکزي کـمـېـټې غړی. د جبهـﮥ ملي پدروطن مرستیال رﺌـیس. د ۱۹۸۵ز کال د نوامبر په میاشت کې د سیاسي بیرو علی البدل غړی. د ۱۹۸۶ز کال د جولای په میاشت کې د سیاسي بیرو غړی سو. لایق د افغانستان دډیموکراتیک جمهوریت د ملي سرود د شعر شاعر دئ. مورنۍ ژبه ﺌـې پـښټو ده خو په دري او عربي هم فوق العاده ښـﮥ شعرونه لري. لایق د عبدالحق نوابي له لور سره وادﮤ کړی او ۵ بچیان لري.

لیکوال: لودویگ آدمک

ژباړونکي: رحمت آریا

سلیمان لایق
قاموس بایوگرافیکی افغانستان  

​از جمله سرداران قندهار بود. او پسرارشد رحمدل خان و یکی از پنج برادر قندهاری امیر دوست محـمـدخان است.  او ازجمله سردارانی است که توسط  امیر عبدالرحمن خان در ماه دسمبرسال  ۱۸۸۱م.  از قندهار اخراج ګردید. از قندهار به «عثمانیه» تبعید و بعد سه سال را در حالت تبعید در کراچۍ سپری نمود، به تعقیب آن رهسپار بغداد ګردید شش ماه را در آنجا ګذشتاند، بعد دوباره به  استانبول برګشت که سلطان عبدالحمید از او با پیشانی باز استقبال نمود و او را منحیث مهمان سلطنتی  به دمشق فرستاد. او از جمله شعرای مشهور بود که نام مستعار «طرزي» را برای خود برګزیده بود. دیوان اشعارش توسط فرزندش محمدزمانخان در ۱۸۸۱م. در کراچۍ  چاپ گردید. او به سال  ۱۹۰۰. در  دمشق وفات یافت. ایشان پدر محـمـود طرزي بودند.


​سردار دئ، کندهاری دئ. د رحمدل خان تر ټولو مشر زوی دئ او د امیر دوست محـمـد یو له پینځو کندهاریو وروڼو څخه دئ. دی یو له هغو سردارنو څخه دئ چې امیر عبدالرحمن خان د ۱۸۸۱ز کال د دسمبر په میاشت کې له کندهار څخه اخراج کړ. «عثمانیه» ته په تبعید لاړ؛ بیا ﺌـې درې کاله په کراچۍ کې تـېـر کړل او ورپسې بغداد ته لاړ او شپږ میاشتې ﺌـې هلته تـېـرې کړلې.
په پای کې ﺌـې بـېـرته استانبول ته مخه کړه چې سلطان عبدالحمید په خورا ورین تندي ومانـﮥ؛  سلطان عبدالحمید دی دمشق ته د سلطنتي مـېـلمه په توگه ولـېـږﮤ. دی یو له مشهورو شاعرانو څخه وو چې د «طرزي» مستعار نوم ﺌـې غوره کړی وو. شعري دیوان ﺌـې په ۱۸۸۱ز کال کې د دﮤ د زوی محـمد زمان خان له لوري په کراچۍ کې چاپ سو. په ۱۹۰۰ز کال کې په دمشق کې وفات سو. دی د محـمـود طرزي پلار وو.
لیکوال: لودویگ آدمک
ژباړونکي: رحمت آریا

طرزی غلام محـمـد
قاموس بایوگرافیکی افغانستان   

​د حاجي عبدالقادر زوی (د مرحوم صدراعظم ډاکټر عبدالظاهر او د ډاکټر عبدالقیوم ورور). د کورنیو چارو د وزارت، د پولیسو مشر. په ۱۹۵۷ز کال کې ﺌـې د امریکا په متحده ایالاتو کې د پولیسو په اداري برخه کې روزنه لیدلې ده.

لیکوال: لودویگ آدمک
ژباړونکي: رحمت آریا

 عبدالاحد
قاموس بایوگرافیکی افغانستان   

د حاجي عزت زوی، په ۱۹۲۵ز کال کې په کابل کې زېـږېـدلی دئ. د حـبـيـبـیـې د لیسې فارغ ؛ خپل لیسانس ﺌـې د کابل پوهنتون د حقوقو او سیاسي علومو له پوهنځي څخه تر لاسه کړ. خپله ماستري او دکتورا ﺌـې په پاړسي ادبیاتو کې د تهران له پوهنتون څخه تر لاسه کړه. د ادبیاتو د پوهنځي پوهاند. د راډیو افغانستان د نشراتو مشر. په ۱۹۶۷ او ۱۹۶۸ز کلونو کې د تاشکند په پوهنتون کې مـېـلمه پروفیسر. له ۱۹۷۲ تر ۱۹۷۳ز کال پورې د کابل پوهنتون رﺌـیس. له ۱۹۸۰ز کال تر اوسه پورې د افغانستان د علومو د اکاډیمۍ د دري د دیپارتمنت محقق. د گڼ شمـېـر آثارو لیکوال. مورنۍ ژبه ﺌـې دري ده. لومړی ﺌـې له مـېـرمن صوفیا نعیم سره او بیا ﺌـې له نفیسه هاشم سره وادﮤ وکړ.
لیکوال: لودویگ آدمک
ژباړونکي: رحمت آریا

عبدالاحمد جاوید