Select/Deselect all list
Click on the keyboard if you do not have the correct keyboard layout.
مجمع اللغات
انگلیسیپښتومعنینوعیت کلمهریشۀ لغتتلفظاسم یا کلمه
T

​د دري ژبې په الفبې کې څلورم توری

(ت) ششمین علامت نوشته بعد از (پ) و چهارمین حرف الفبای زبان دری است. در ابجد معادل 400 است.
حرفدری/te/ت
Confirmation, verification, support, acknowledgment, validation
​منل، تصدیق، په سمه قبلول، تایید، تصویب، منل شوی، تصدیق شوی، بریالیتوب، عنایت

​تصدیق، تصویب، صحه گذاری، صوابدید، قبول، مرافقت، همصدایی، توفیق، عنایت، مقابل/ تکذیب

اسم مصدرعربی/t'a.'id/تأئيد
؟؟؟

​هغه لیک چې پکې د یو چا صلاحیت او یا د کومې لیکنې سموالی تایید شوی وي

​تأئید خط، تصدیق نامه، پذیرش نامه، نوشته ای که در آن درستی مطلبی یا صلاحیت کسی در موردی تأئید شده باشد

اسمعربی/ta'.'eed.ya/تأئیدیه
Approvedness

​منل، منللیک، تایٔید لیک

​پذیرش، تصدیق،  قبول،  تأیید نامه - نوشته ای که در آن درستی مطلبی یا صلاحیت کسی در موردی تأیید شده باشد

اسمعربی/taa.'eed.ya/تأئیدیه
To make something ( eternal/ everlasting/endless)

​تلپاتې کول، ابدي کول

ابدی ساختن، جاوید کردن، جاودان ساختن،  جاودانگی، نزد بلغا دعایی باشد که آنرا تعلیق کنند به چیزی که بقای او تا قیامت باشد​

مصدر متعدی - اسم مصدرعربی/ta'.beed/تأبید
A- sadness, sorrow B- feel, perceive, sense, (state of) being affected or acted upon or influenced
الف ــ غمجنېدل، خوابدی کېدل، خواشیني، ویر
ب ــ اثرمنل

الف- اندوهگین شدن، اندوه، أسف، غم و رقت، جگرخونی، انفعال
ب - اثر پذیرفتن، اثر پذیری​

مصدر لازم - اسم مصدرعربی/ta.'a.sur/تأثر
Pitiful, pathetic

​​ویر راوړنکی، غم ډېرونکی، ویر زېږونکی

اندوه آور، اندوه بار، تاثر انگیز، غم افزا، غم انگیز، ملال آور، ملال انگیز، رقت آور

اسم مرکب - صفتترکیب دری و عربی/ta.'a.sur.aa.fa.reen/تأثر آفرین
Pitiful, pathetic

​​ویر راوړنکی، غم ډېرونکی، ویر زېږونکی 

اندوه آور، اندوه بار، تاثر انگیز، غم افزا، غم انگیز، ملال آور، ملال انگیز، رقت آور

اسم مرکب - صفتترکیب دری و عربی/ta.'a.sur.aa.war/تأثر آور
Depressive, gray

​ویرزیاتونکی، ویر زېږونکی، غم ډېرونکی، هغه څه چې څوک غمجن کړي

آنچه سبب تأثر شود، فزون کنندۀ اندوه، افزایندۀ رنج و غم

اسم مرکب - صفتترکیب دری و عربی/ta.'a.sur.af.zaa'/تأثر افزا
??? 

جمع تأثر به معنی تأثر مراجع شود

اسم جمع - اسم معنیعربی/ta'.su.raat/تأثرات
تجارت داخلی و خارجی
نوع محتوامعلومات مکملترتشریحاسم یا کلمه
تاریخچه هاتاریخچهٔ اتحادیهٔ شرکت های بارچالانی در افغانستان

اتحادیه بارچالانی بین‌المللی افغانستان (افکو) در سال ۲۰۰۳ میلادی ایجاد گردیده اما هنوز این بخش سکتور خصوصی به گفته ‌ی مسوولان این اتحادیه جا نیافتاده است. اتحادیه شرکت های بارچالانی بین المللی افغانستان که مختصراً به نام "افکو" یاد میگردد، متشکل از ۴۸۰ شرکت بارچالانی- لوژیستیکی سراسر افغانستان  بوده  و اساسنامه آن در وزارت عدلیه ج.ا.ا ثبت و راجستر گردیده است. با آنکه افغانستان نیاز به بهبود وضعیت حمل و نقل دارد، ولی دولت به این سکتورتوجه لازم و کمک نکرده است.از سوی دیگر کشورهای خارجی نیز برای بارچالانان افغانستان مشکلات   ایجاد می ‌کنند و این امر باعث شده که سیستم حمل و نقل در کشور رشد قابل ملاحظهٔ نداشته باشد. افغانستان قانون نسبتاً جامعی را در مورد حمل و نقل سه سال پیش ایجاد کرد که نسبت به کشورهای منطقه از مزیت های برخوردار است اما تا هنوز این قانون در ارگان های عدلی و قضایی وجود ندارد.نبود مقررات، فقدان سیستم معیاری حمل و نقل و عدم حمایت دولت از مشکلاتی دیگری است که سیستم حمل و نقل کشور با آن مواجه می باشد.یکی از چالش های دیگر در برابر بارچالان افغانستان کمبود افرادتحصیل کرده،  مجرب و متخصص در زمینه حمل و نقل کالاها در کشور می‌باشد در حالیکه در جهان حمل و نقل به شدت تخصصی شده است، بنابراین افغانستان نمی‌تواند با شیوه‌های سنتی با کشورهای منطقه و جهان در رقابت های ترانسپورتی و تجارتیتوفیق حاصل نماید، پس باید افغانستان خود را در این عرصه با معیارهای جهانی برابر سازد.

تاریخچهٔ اتحادیهٔ بارچالانی
تاریخچه هاتاریخچهٔ بارچالانی در افغانستان

​بارچالانی یا بارچینی، به معنای حمل و نقل کالا یا بار است. این اصطلاح در افغانستان به کار گرفته می شود. بارچالانی می‌ تواند شامل حمل و نقل کالا از یک نقطه به نقطه دیگر در داخل یک کشور، یا از یک کشور به کشور دیگر باشد. تاریخچه بارچالانی یا حمل و نقل کالا به قرن‌ ها پیش باز می‌گردد. در گذشته، انسان‌ها برای حمل و نقل کالا از حیواناتی مانند اسب، شتر، و قاطر استفاده می‌کردند. این حمل و نقل معمولاً توسط افراد یا گروه‌های کوچکی انجام می‌شد.

با گذشت زمان، و توسعه وسایل نقلیه، حمل و نقل کالا به روش‌های جدیدی انجام شد. در قرن نوزدهم، با ورود وسایل نقلیه موتوری، حمل و نقل کالا به روش‌های سریع‌تر و کارآمدتر انجام شد. در قرن بیستم، با  توسعهٔ زیر ساخت ‌های حمل و نقل، حمل و نقل کالا به یک صنعت مهم تبدیل شد.

در حال حاضر، حمل و نقل کالا  توسط وسایل نقلیه مختلفی مانند لاری (کامیون )، تریلر، طیاره، خط آهن و کشتی انجام می‌ شود. این وسایل نقلیه می‌ توانند بارهای سنگین و حجیم را در مسافت‌های طولانی حمل کنند.

تاریخچهٔ بار چالانی
تاریخچه هاتاریخچهٔ پیشه وری

​پیشه¬ وری و صنایع دستی درطول قرنها از فعالیت های مهم مردمان این مرز وبوم بوده ودر رشدوانکشاف اقتصادی، معرفی و توسعه فرهنگ کشور نقش مهمی ایفا نموده ومینماید.افغانستان نظر به موقعیت جغرافیایی خود پرورشگاه تمدن¬ هابوده، واز سه هزارسال قبل ازمیلاد آبیاری و زراعت پیشرفته داشت و دارای شهرهای بزرگ و پرنفوس بود، دو هزار سال قبل از میلاد صنایع دستی، مسکوکات، طب، نجوم، نساجی، فلزکاری، در این کشور وجود داشت که نمایندگی از سطح بلند پیشه-وری زمان را مینمود. درعصر احمد شاه بابا خواجه قاسم، شاه نظر و حسن خان از توپ سازان و آهنگران بزرگ زمان خویش بودند توپ های زمزمه خصم افگن، زیزنگ، زلزله از آثار صنایع دستی آنها بوده، اعلحضرت تیمور شاه محله و بازار آهنگران را در حصه دروازه لاهوری در جوار شاهی کابل معین کرد و برای پاینده محمدخان صافی و زیردستان او زمین بخشید تا برای خود منازل و دکاکین اعمار نمایند.

تاریخچهٔ پیشه وری
تاریخچه هاتاریخچهٔ تجارت کابل

​درین نبشته وقتی که ما از کابل حرف میزنیم، هدف ما از کابل قدیم است که درچهار راه شرق وغرب وشمال وجنوب قرارداشت. شهرقدیم کابل ازسمت شرق از بالاحصار کابل،شاه شهیدعلیه الرحمه، پل مستان، ارگ شاهی، لب دریای اندرابی،شا دوشمشیره علیه الرحمه، درو ازه دهمزنگ، بالاکوی چنداول، بالاکوی عاشقان عارفان علیه الرحمه، درخت شنگ وباز ببالا حصار منتهی می شد، از طرف شمال تا میدان طیاره سابق محیط کابل بشمارمیرفت.[۱] "کابل برا ی ما صرف یک نام نیست بلکه تداعی کنندۀ جریانات ورویداد های مهم تاریخی و صفحۀ زرینی ازکارنامه های سیاسی، مدنی ،و فرهنگی نیاکان ماست که برای نسل های بعدی کشوربه میراث مانده است.ازینروشهرکابل به حیث شهرمرکزی افغانستان، شهرتجارت،سیاست،فرهنگ، اقتصاد ومرکز اختلاط و آمیزش مدنیت ها و کلتور ها و هویت های متعددو دریک کلام به مرکز وحدت ملی همه اتباع و اقوام کشور و بازتاب دهندۀ هویت کلان ملی و جمعی مشترک ما تبدیل گردیده است.

تاریخچهٔ تجارت کابل
تاریخچه هاتاریخچهٔ ترانزیت

​ ترانزیت از زمانه ‌های دور به این طرف وجود داشته است. در گذشته، مالتجاره و مسافران به طور عمده از طریق جاده ‌ها و دریا ها جا بجا می‌ شدند. با توسعۀ حمل و نقل ریلی و هوایی، ترانزیت اهمیت بیشتری پیدا کرد.

در قرن بیستم، ترانزیت به یک بخش مهمی از اقتصاد جهانی تبدیل شد. این امر به دلیل افزایش تجارت بین‌المللی و توسعۀ زیر ساخت ‌های ترانزیتی بود.در قرن بیست و یکم، ترانزیت به یک فرصت مهم برای توسعه اقتصادی کشورهای در حال توسعه تبدیل شده است. این کشور ها می‌توانند با سرمایه‌ گذاری در زیر ساخت‌های ترانزیتی خود، از مزایای ترانزیت بهره ‌مند شوند. سیر تاریخی رشد حمل و نقل که آهسته آهسته بنابر افزایش کالا های تجارتی از یکطرف و ضرورت تبادله و انتقال آن به اقصی نقاط جهان آنزمان از جانب دیگر، نیازعبور کالا ها از یک یا چند سرحد بتدریج بوجود آمد، اصطلاح حمل و نقلاموال تجارتی و مسافر با عبور سرحدات با هم گره خورده و به این ترتیب مفهوم امروزی ترانزیت زاده شد که در سیستم حمل ونقل کالا ومسافراز اهمیت به خصوصی برخوردار بوده  و تابع قوانین و مقررات خاص می باشد.

تاریخچهٔ ترانزیت
تاریخچه هاتاریخچه حمل و نقل

​حمل و نقل چیست؟
حمل و نقل عبارت از جابجایی کالا ها، وسایل یا افراد از یک مکان به مکان دیگر با استفاده از وسایل یا وسایط میباشد.انسانها ازبدو خلقت حسب ضرورت برای حمل و جابجا نمودن اموال و ضروریات خویش از قوای بدنی و فزیکی استفادۀ اعظمی می کردند تا بعداًتوانستند حیوانات را اهلی ساخته و محموله های تجارتی وسایر انتقالات مورد ضرورت را توسط انواع مختلف حیوانات مانند شتر،اسپ، قاطر، نرگاو و مرکب انتقال دهند.همچنان انتـــقال محموله ها، افراد و لوازم در بعضی مناطق مانند هند ذریعه فیل و درامریکای لاتین توسط لامه نیز صورت می گرفت. بدین ترتیب نه تنها بار گران انتقالات به تدریج ازدوش انسان به پشت حیوانات اهلی انتقال یافت بلکه حجم انتقالات افزایش یافته و به وقت کمتر و سرعت بیشتر از گذشته صورت می گرفت. به مرورزمان ارابه های چوبی ساخته شد که توسط حیوانات به حرکت می آمدند، اختراع جدید برای انتقال اموال سهولت بسیار ایجاد نموده، و ذریعه آن امکانات حمل و انتقال مقدار زیادتر کـــالا ها نسبت به حیوانــات مساعد شد و سرعت عمل بیشتر بوجود آمد.در اثر تلاش انسانها اولین کشتی بخار در سال 1807میلادی بوجود آمد و در سال 1825لوکوموتیف بخاری و خط آهن ایجاد شد که در نتیجه در سکتور حمل ونقل در خشکه و ابحار، انقلاب عظیمی در امر سرعت و کمیت انتقال کالاها و مسافرین برپا شد. درعین حال حس کنجکاوی بشر متفکرین را وادار به فکر ساختن و سایط ماشینی نمود، که در سال 1860میلادی تقریباً ۱۵۵ سال قبل اولین موتر اختراع شد که برای به حرکت آوردن آن از زغال سنگ استفاده می کردند. اما این واسطه آنقدرمؤثر نبود، درسال 1876میلادی موتر دیگری اختراع شد که از نفت خام بجای زغال سنگ استفاده می نمودند

تاریخچهٔ حمل و نقل
تاریخچه هاتاریخچهٔ سازمان تجارت جهانی

قبل ازاینکه به اصل موضوع پرداخته شود لازم است نکات چندی پیرامون ایجاد وتاریخچۀ سازمان تجارت جهانی گفته آید. نخستین بحران بزرگ اقتصادی جهان(۱۹۲۹-۱۹۴۰) نظر به عمق ووسعتی که داشت این پیام روشن را به جهانیان رسانید که اقتصاد جهان نسبت به گذشته بطور بی پیشینۀ در هم تنیده و هرگاه یک کشور به مشکل جدی اقتصادی مواجه شود دیگران در امان نمانده و به سرعت اقتصاد جهانی را به بن بست میکشاند، بخصوص اگر این مشکل در یکی از کشورهای بزرگ وپیشرفته اقتصادی رونماگردد. چـنانچه بحران اقتصادی که دراواخر سال ۱۹۲۹میلادی در امریکا آغاز و تا اوایل دهه ۱۹۴۰ ادامه یافت، عمیقترین ودرازترین ركود اقتصادی در دنیای صنعتی بود كه نه تنها اقتصاد امـــریکا بلـكه اقتصاد جهان را نیزسخت متاثر ساخت.این بحران، اقتصاد بزرگ امریکا راباسقوط ناگهانی تولید و فروش كــالاهای مختلف مواجه ساخته وافزایش غیرمنتظره وبی سابقۀ بیكاری را درامریکا بوجود آورد. تاثیرات این بحران به حدی وخیم وویران كننده بودکه علاوه بر ایجاد چالشهای بزرگ داخلی برای کشورها، زمینه شعله ورشدن جنگ دوم جهانی را نیزدر قبال داشت. این همه چالشها باعث آن شد تا موازی با ارائه نظریات جـدید از طرف علمای اقتصاد پیرامون تجارت واهداف آن، تجارت به یک موضوع مهم جهانی مبدل گردیدو آهسته آهسته تحرکاتی منجانب یکتعداد کشورها درجهت تنظیم امورتجارت بین المللی آغاز شد. درحالیکه جنگ دوم جهانی به شدت خود ادامه داشت، درکشورهای "متفقین" بحثها و تلاش های پیرامون اتخـــــاذ تدابیرجهت ایجاد موانع برای جــــلوگیری ازچنین جنگهــای تباه کن درآینده، بروزاحتمالی فاجعه اقتصادی وایجاد نظام اقتصادی و تجاری نوین بعد از جنگ براه انداخته شد.

تاریخچهٔ سازمان تجارت جهانی
تاریخچه هاتاریخچهٰ اتاقهای تجارت افغانستان

​تجارت در کشورعزیز ما افغانستان دارای قدامت تاریخی بوده و درمسیر تاریخ فراز و نشیب های زیادی را سپری نموده است. تجارت  طی قرون متمادی بدون موجودیت  اتاق و به شکل خودجوش دوام داشت تا اینکه حدود بیشتر ازیک قرن قبل ادارۀ  بنام پنچات خانه ایجاد گردید که وظایف آن شبیه مکلفیت های اتاقهای تجارت بود وغلام محمد خان که بعداً درزمان شاه امان الله به حیث وزیر تجارت تعیین گردید به حیث پنچات باشی ایفای وظیفه مینمود. پنچات خانه که حل و فصل قضایای تجارتی وتجار را بعهده داشت دارای ۷عضو بود که چهار نفرآن ازتجار سرشناس ونیک نام مسلمان وسه عضو دیگرآن از اهل هنود بود.اما بنابر مساعد شدن شرایط بهترجهت توسعۀ کسب وکار تجارت وایجابات زمان، منجمله انسجام و سازماندهی هدفمند تجارت، تشویق و همچنان توسعه فعالیت های تجارتی درداخل وخارج کشور ایجاد اتاقهای تجارت یک نیاز مبرم بشمارمیرفت، بنابر همین ضرورت وبر اساس تصمیم دولت در سال  ۱۳۰۹ هجری شمسی شعبه ای تحت نام "اتاقها" در چوکات مدیریت تجارتی وزارت تجارت وقت ایجاد شد که اعضای آن انتصابی  واز جمله کارکنان دولت بودند. پس از مدتی نظر به انکشاف تجارت از یکطرف و ضرورت به حل منازعات تجارتی با شروع نهضت اقتصادی ازآغاز سال ۱۳۱۶ به تدریج اتاقهای تجارت ابتدآ در کابل وسپس در ولایات کندهار، هرات،  بلخ (مزارشریف)، ولسوالی اندخوی ومیمنه تاسیس وبه کار آغازنمود. عبدالمجید زابلی در ایجاد اتاقهای تجارت سعی زیاد بخرچ داد وقانون آنرا تدوین نمود .

تاریخچهٰ اتاقهای تجارت
تاریخچه ها تاریخچۀ اتاق تجارت کابل

​برای نخستین بار درتاریخ تجارت کشور اتاق تجارت درسال ۱۳۱۶ (۱۹۳۷) در شهرکابل تحت نام اتاق تجارت کابل ایجاد گردید که درواقع قبل از زمان تاسیس اتاق تجارت وصنایع افغانستان بوده ونسبت به  اتاق تجارت و صنایع افغانستان قدامت بیشتر دارد. اولین رئیس اتاق تجارت کابل در سال ۱۳۱۶ مرحوم فقیر محمد تاجر بود .تعداد اعضای اتاق تجارت کابل در آن سال به هفت نفرمیرسید که عبارت بودند از: صاحب جان، عبدالرحیم ، پیرمحمد، میر واعظ آقا، عبدالاحد، دیوان شنکر و دیوان لعل. اعضای اتاق تجارت کابل  براساس قوانین ومقررات نافذ وقت، یک عده از تاجران و موسسات تجارتی بودند. اعضاء براساس رای گیری برای مدت سه سال انتخاب میشدند.تعداد اعضای اتاق تجارت کابل ۱۵- ۲۰ نفربود و از جملۀ اعضای انتخابی یک نفر برای مدت یکسال به حیث رئیس انتخاب میشد. بست معاونیت  تا سال ۱۳۲۰ در چوکات اتاق تجارت کابل وجود نداشت. همزمان با توسعه تجارت و افزایش مبادلات تجارتی در تشکیل اتاق تجارت کابل نیز تغییراتی بوجود آمد و در سال  ۱۳۲۱ بست معاونیت ایجاد شد. اولین معاون اتاق تجارت کابل عبدالطیف خان بود که بعد ها از سال۱۳۲۳ تا سال۱۳۲۶بحیث رئیس اتاق تجارت کابل ایفای وظیفه نمود.

تاریخچۀ اتاق تجارت
تاریخچه هاتاریخچۀ ایجاد سیلو ها در افغانستان

​ریاست عمومی ارزاق بنا بر تصمیم دولت وقت در سال  ۱۳۱۶ بنام ریاست تهیه غله تاسیس گردید و در سال۱۳۳۲–۱۳۳۴  به واحد اداری ارزاق و ریاست تهیه غله مسمی شد . ریاست عمومی ارزاق در واقع یک ادارۀ بزرگ دولتی بود که در بخشهای تجارت، صنعت وخدمات در سراسر افغانستان فعالیت مینمود به ترتیبیکه تهیهء وخریداری گندم از داخل و خارج را به عهده داشت، آرد،روت، کلچه و انواع نان های فابریکاتی که بنام نان سیلو مشهور بود در آسیاب و فابریکات نانپزی تولید نموده و توزیع آرد و مــــواد پخته را برای مؤسسات دولتــــــی و کوپونداران انجام میداد.

تاریخچۀ ایجاد سیلو ها
فارسی ایران به دری افغانستان
اصطلاح دریعنوان
تیآترتآتر
استواریتأثل
دل جوییتألف
استحکام - استواریتأکـُد
قات شدهتا شده
چکر زدنتاب خوردن
تابستانتابستون
مقدس - ممنوعتابو
بالا خانهتابوک
عالی - بهترینتاپ
کتابخانه آثار علمی و تحقیقی (حبیبه)
نوع محتوادونلود / لینکملاحظاتنویسنده/ لیکوالبخشعنوان
آثار تاریخی، سیاسی و اجتماعیدونلود/لینک

​نویسنده: اسماء معصومی نژاد
معلومات مفصل تاریخی در قبال جنتری های جهان باستان از تمدن مصر تا سایر تمدن های جهان باستان

سایر نویسندگانتاریختأثیرات متقابل گاهشماری های جهان باستان
آثار تاریخی، سیاسی و اجتماعیدونلود / لینک

​نویسنده: امیر عبدالرحمن خان
​وقایع و رویداد هاییکه عبدالرحمن خان شاه افغانستان خود آنرا بیان و تحریر کرده است. مأخذ معتبر برای محققین تاریخ معاصر افغانستان.

سایر نویسندگانتاریختاج التواریخ
کتب و آثار هنری و ادبیدونلود/لینک

رمان نهایت خواندنی و آگاهی رسان وتأملی در باب تاریخ اثر گرانبهایی از چزاره گربولی
نویسنده: اِلزا مورانته
مترجم: منوچهر افسری

سایر نویسندگانرمانتاریخ
آثار تاریخی، سیاسی و اجتماعیدونلود/لینک

​نویسندگان: گروهی از محققین و پژوهشگران تاریخ اکادمی علوم ارمنستان چون داکتر ک. س. خداوردیان، پروفیسور ک. خ. سارگیسیان، پروفیسور ت. خ. هاکوبیان، پروفیسور آ. گ. آبراهامیان، اکادیمیسین پروفیسور س. ت. یرمیان و اکادیمیسن پروفیسور م. گ. نرسیسیان
نگاهی ژرف به تاریخ ارمنستان و ارمن ها ارائه داده اند

سایر نویسندگانتاریختاریخ ارمنستان (جلد اول)
آثار تاریخی، سیاسی و اجتماعیدونلود/لینک

​نویسنده: گروهی از محققین ارمنیٔ در رشتهٔ تاریخ در بارهٔ ارمنستان و ارمن ها

سایر نویسندگانتاریختاریخ ارمنستان (جلد دوم)
آثار تاریخی، سیاسی و اجتماعیدونلود

مأخذ با اعتبار برای تاریخ نگاران، ​نگارش تاریخی از اوضاع سیاسی، اداری، فکری، اجتماعی و اقتصادی افغانستان در دوصد سال اول هجری شمسی یعنی تا سال ۲۰۰ هجری

سایر نویسندگانتاریخیتاریخ افغانستان بعد از اسلام
آثار تاریخی، سیاسی و اجتماعیدونلود/لینک

​توضیح مستند تاریخ

علامه عبدالحی حبیبیتاریخ و سیاستتاریخ افغانستان در عصر کورگانیان هند
آثار تاریخی، سیاسی و اجتماعیدونلود

​نگاهی به تاریخ افغانستان از ادوار قبل تاریخ تا سلطهٔ موریا ها

احمد علی کهزادتاریختاریخ افغانستان(جلد اول)
آثار تاریخی، سیاسی و اجتماعیدونلود/لینک

​نویسندهٔ کتاب: حسین بشیریه
معلومات تاریخی در قبال اندشه های سیاسی خاصتاً اندیشه های مارکس و انگلز در قرن بیستم

سایر نویسندگانسیاستتاریخ اندیشه های سیاسی قرن بیستم
آثار تاریخی، سیاسی و اجتماعیدونلود / لینک

​نویسنده: خواجه ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی
یکی از کتاب های با ارزش تاریخ نگاری با اعتبار و مأخذ با اعتبار برای تاریخ نگاران

سایر نویسندگانتاریختاریخ بیهقی
مختصات افغانستان
نوع محتواشرحردیفلسانضرب المثل ها، مقولات، کنایات و گفته ها
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه ضرب المثلدریتا شمال نباشد برگ شور نمی خورد
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​تحقیر کردن، ذلیل کردن، خوار کردن، حقیر شمردن.
عبدالله افغانی نویس

اصطلاح عامیانهدریتا زدن
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​تحقیر کردن، کم شمردن

اصطلاح عامیانهدریتا زنی/ته زنی
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه ضرب المثلدریتا نباشد چوب تر فرمان نبرد گاو خر
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​بسیار متفاوت، آنچه با هم فرق داشته باشند از عبدالله افغانی نویس

اصطلاح عامیانهدریتا و بالا/ته و بالا
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​قوت بازو، گويند- تاب دست احمد را كسي ندارد​

اصطلاح عامیانهدریتاب دست
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​مُهر، نشانه، نقش، قالب

اصطلاح عامیانهدریتاپه
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​آلهٔ است که بوت دوزان بوسیلهٔ آن جا های بند بوت را سوراخ میکنند

اصطلاح عامیانهدریتاپه انبور
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​توافق تجارتی برای خرید و فروش اموال، موافقه و قول دادن برای انجام یک معامله تجارتی

اصطلاح عامیانهدریتاپی کردن
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​پارچهٔ بسیار محکم و ضخیم برای بسته بندی اجناس تجارتی قابل انتقال، همچنان برای دوختن بوجی و جوال

اصطلاح عامیانهدریتات
زراعت و مالداری
نوع محتوامعلومات بیشترمعنیمحصولات نباتیفامیلاسم بوتانیکیانگلیسیآلمانیتلفظعنوان
نباتات 
بته و یا درختچۀ انگور   
میوه جات    /taak/تاک
نباتاتمعلومات بیشتر راجع به ترائی

​ترائی از جملۀ سبزی جات مفید وصحی بوده، مانند خیار (بادرنگ) و کدو به فامیل کدوها تعلق دارد. مهین اصلی آن امریکای مرکزی می باشد که در جریان قرن 17 توسط مهاجرین به اروپا وارد شده و برای اولین بار در ایتالیا زرع و مورد استفاده قرار گرفته است. ترائی به اساس نسلگیری از یکنوع کدو بنام کدوی باغی به نام (Cucurbita pepo) بوجود آمده  که قبل از کشف امریکا در مناطق جنوب کانادا  تا  کوستاریکا زرع می گردید

سبزیجاتCucurbitaceaeCucurbita pepoCucurbitaZucchini/too.raa.yee/ترائی
نباتاتتشریح بیشتر

تراتیزک (تره تیزک) یک گیاه یک سالۀ علفی است که جایگاه اصلی آن به احتمال قوی آسیای میانه می باشد. این نبات به فامیل (Brassicaceae) تعلق دارد. مصرف این نبات سابقۀ طویل تاریخی دارد. چنانچه تخم آن در مقابر فراعنۀ مصر کشف گردیده. همچنان در یونان باستان و در عصر رومی ها پرورش و کشت آن مروج بوده است.

تراتیزک یک نبات دو جنسه بوده، یعنی هردو آلۀ تکثری مؤنث و مذکر در یک گل قرار دارند که باعث گرده افشانی خودی و یا (Self pollination)  میگردد.

تراتیزک یک نبات زود رشد بوده، نموی آن در ظرف دوهفته تکمیل می شود. مناسب ترین حرارت برای نموی آن 15 الی 25 درجه سانتی گراد است. مدت زرع آن در برون، ماه مارچ الی سپتمبر را در بر می گیرد.

مقدار زیاد ویتامین B و C ، آهن، کلسیم و غیره مواد مفیده به تراتیزک ارزش بلند صحی داده، در پهلوی مصرف خام به حیث سلات، برای تداوی امراض مختلف از قبیل لکۀ جلد، کم اشتهاهی، کم خونی، مرض شکر، امراض معده و جگر نیز مورد استفاده قرار می گیرد. 

 

سبزیجاتBrassicaceaeLepidium sativumGarden cressGartenkresse تراتیزک
نباتاتمعلومات بیشتر راجع به تربوز

تربوز یک میوۀ شیرین و خوشمزۀ بته ای می باشد که در تابستان برای رفع تشنگی نهایت مناسب است. اولین نوع اهلی آن 2000 سل قبل از میلاد در مصر قدیم زرع شده که به زودی در آسیا نیز انتشار یافته و در هند و چین 1000 سال قبل از میلاد زرع شده است. بذر تربوز در افغانستان نیز قدامت تاریخی داشته در صفحات شمال و جنوب غرب افغانستان زرع می گردد

میوه جاتCucurbitaceaeCitrullus lanatusWater melonWassermelone/tar.boz/تربوز
نباتاتتشریح بیشتر

تره از کلمۀ عربی طرح گرفته  شده، نبات یکساله بوده، مانند بادرنگ (خیار)، کدو و ترائی به فامیل کدو ها (Cucurbitaceae) تعلق دارد. مزه و بوی آن شبیه  بو و مزۀ بادرنگ، رنگ آن روشن تر و طول آن 70 الی 90 سانتی متر، شکل آن مار مانند می باشد.

ترۀ  بومی یا وحشی یک جنسه بوده، یعنی آلات تأنیث و تذکیر در دو نبات قرار دارد. برگ تره دمبرگ دار شکل قلب را داشته، به طول 7 تا 18 سانتیمتر بزرگ میشود. جایگاه اصلی تره مناطق آسیائی ترکیه و ارمنستان میباشد. بذر و مصرف تره در افغانستان سابقۀ تاریخی و محبوبیت خاص دارد
سبزیجاتCucurbitaceaeCucumis melo. var. flexusousAarmenian CucumberGurke تره
نباتاتمعلومات بیشتر راجع به تنباکو

​تنباکو یک گیاهی صنعتی یکساله  بوده مانند  کچالو، مرچ دولمه، بادنجان سیاه و بادنجان رومی به فامیل زولاناسیین تعلق دارد. با داشتن مجموعاً 75 نوع از بزگترین خانواده ها در بین فامیل زولاناسیین می باشد. بسیاری ازانواع تنباکو در ریشۀ  خود نیکوتین و یا الکالوید های دگر تولید نموده و از طرق یک ساختار نل مانند به نام اکسیلیم  (Xylem)  به  برگها، ساقه و گلهای خود آنرا انتقال می دهند تا با این مواد حشره های مضره را از برگهای خود دور نگه دارند. میهن اصلی تنباکو امریکای جنوبی، استرالیا و مناطق جنوب اقیانوس می باشد. برگ و ساقۀ  تنباکو را خشک نموده برای تولید سگرت، سیگار و برای استفاده در چلم و پیپ استفاده می کنند

نباتات صنعتیSolanaceaeNicotiana tabacum TobaccoTabak/tan.baa.koo/تنباکو
نباتاتمعلومات بیشتر راجع به توت

​توت یکی از میوه های گوشتی شیرین و خوشمزۀ درختی می باشد که در افغانستان مخصوصاٌ در ولایتهای پنجشیر و پروان نمو کرده در بین مردم محبوبیت خاص دارد. در پنجشیر حلول آنرا چشن می گیرند. معروف ترین انواع توت درافغانستان بنام توت سفید دانه دار، توت بی دانه با رنگ گلابی تا سیاه، شاه توت، توت ابراهیم خانی، توت شصتی و شیر توت یاد می شود. توت در افغانستان تازه و خشک صرف می گردد

میوه جاتMoraceaeMorusMulberryMaulbeere/tot/توت
نباتاتمعلومات بیشتر راجع به توت سرخ

توت سرخ اروپائی یک میوۀ مفید گوشتی شیرین با طعم ترش شبیه توت زمینی بوده که بالای بته ها نمو می کند. رنگ آن سرخ بوده در افغانستان زرع و خوردن آن مروج نیست​

میوه جاتRosaceaeRubus idaeusRaspberryHimbeere/to.te.sorkh/توت / توت سرخ / توت سرخ اروپائی
نباتاتمعلومات بیشتر راجع به توت زمینی

 توت زمینی یک میوۀ گوشتی شیرین و لذیذ بته ای میباشد که زرع آن از چند سال به این طرف مؤفقانه درافغانستان ترویج یافته است. نظر به تحقیقات باستانشناسی معلوم شده است که توت زمینی ازعصر حجر به اینطرف موجود بوده و درقرن 18 میلادی درهالند به شکل اهلی امروزی درآمده است. مصرف آن درافغانستان سابقۀ طولانی ندارد​

میوه جاتRosaceaeFragariaStrawberryErdbeere/to.te.za.mee.nee/توت زمینی
جغرافیه
معرفی مختصرکتگوریاسم یا کلمه

​تپه ایست در جنوب شرق قلعۀ حکومتی درجه اول آقچه (مربوط حکومت کلان شبرغان متعلق ولایت مزار شریف بارتفاع (۵) ۳۴۰) متر که به خط ۶۶ درجه - ۱۷ دقیقه - ۲۴ ثانيه طول البلد شرقی و خط ۳۶ درجه - ۵۱ دقیقه - ۱۵ ثانیه عرض البلد شمالی کائن میباشد. (قاموس جغرافیای افغانستان)

تپهتپهٔ آق (آقتپه)

​تپه ایست به فاصله ۲۰ کیلومتر در شمال شرق قریه خان آباد در علاقه دولت آباد مربوط حکومت کلان بلخ ولایت مزار شریف به خط ۶۶ درجه - ۴۴ دقیقه - ۶ ثانیه طول البلد شرقی و خط ۳۷ درجه - ۸ دقیقه - ۳۷ ثانیه عرض البلد شمالی واقعست.(قاموس جغرافیای افغانستان)

تپهتپهٔ آلتی (آلتی تپه)

​تپهٔ باغ بالا که در جناح شمالغربی شهر کابل دربلندی های کارته پروان موقعیت دارد، یکی از دیدنی ترین مکان های تاریخی و تفریحی برای شهریان کابل است. این تپه با درختان سرسبز سرو و صنوبر و در دامنه ها با انگور باغ ها زیبایی خاص بخود گرفته است. قصر باغ بالا که یکی از کهن ترین مکان های دیدنی و تاریخی این باغ است، در سال 1880 تا 1901 میلادی توسط امیرعبدالرحمان خان در بلندای این تپه به عنوان قصر شاهی ساخته شد. هم اکنون هوتل انترکانتیننتال که از معروفترین هوتل های منطقه میباشد نیز در بالای این تپه موقعیت دارد. ناگفته نماند از زمانه های بسیار قدیم این تپه همچو تفریحگاهی بزرگی هفته وار و خاصتاً در ایام تعطیل و آخر هفته ها محل تفرج و تفریح شهریان کابل قرار داشت و دارد.

تپهتپه باغ بالا

​تپهٔ است در جناح جنوب شرقی کوه شیر دروازه که در بلندی های آن قلعهٔ بالاحصار احتمالاً در قرن پنجم میلادی از جانب سلسلهٔ یفتلی ها اعمار گردیده است. این تپه و این قلعه نقش بزرگی در تاریخ مبارزات آزادیخواهانه مردم این مرز و بوم داشته است

تپهتپهٔ بالاحصار

​تپه ایست در جنوب شرق قلعه حمیدخان در علاقه شورابك مربوط ولايت قندهار که بین ۶۶ درجه ۹ دقیقه ۴۸ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۰ درجه ۸ دقیقه ۱۹ ثانیه عرض البلد شمالی واقعست. .(قاموس جغرافیای افغانستان)

تپهتپهٔ بدی غندی

​تپه ایست در شمال قریه عبدالرحمن در علاقه ارغستان مربوط ولایت قندهار که بین ۶۵ درجه ۵۷ دقیقه ۵۰ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۱ درجه ۲۵ دقیقه ۶ ثانیه عرض البلد شمالی واقعست.(قاموس جغرافیای افغانستان)

تپهتپهٔ برگند

​تپه ایست در جنوب شرق قلعه بست در علاقه نهر سراج مربوط حکومت اعلی گرشک که بین ۶۴ درجه ۲۸ دقیقه ۱۸ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۱ درجه ۲۵ دقیقه ۳۷ ثانیه عرض البلد شمالی واقعست. (قاموس جغرافیای افغانستان)

تپهتپهٔ بلال غندی

​تپه ایست در شمال قریه شهر خلیل در علاقه کشک و قره تپه مربوط ولایت هرات که بین ۶۲ درجه ۲۵ دقیقه ۴۶ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۵ درجه ۱۲ دقیقه ۵۰ ثانیه عرض البلد شمالی موقعیت دارد. (قاموس جغرافیای افغانستان)

تپهتپهٔ بندچاه خشتی

​تپه ایست در شرق قریه خدرخیل در علاقه سلیمان خیل به ارتفاع تخمين ۹۳۰ فت مربوط کتواز حکومت اعلی غزنی که بین ۶۸ درجه  ۵۹ دقیقه  ۱۳ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۲ درجه  ۲ دقيقه  ۲۹ ثانيه عرض البلد شمالی واقعست. (قاموس جغرافیای افغانستان)

تپهتپهٔ پریرک

​تپه ایست در شرق قعه آقچه مربوط ولایت مزار شریف به ارتفاع تخمین (۳۴۱) متر که بین ۶۶ درجه  ۱۸ دقیقه طول البلد شرقی و ۳۶ درجه  ۵۳ دقیقه  ۵۵ ثانیه عرض البلد شمالی واقعست. (قاموس جغرافیای افغانستان)

تپهتپهٔ پریشان
حقوق و قضاء
پښتوتعریفمنبع قانونتلفظعنوان

​تاْويل : د احتمالي معني د اخيستلو په اړه د قانون د مشخصې مادې د حكـم تعبير دى

​تأویل : تعبیر حکم مادۀ مـشخص  قانون مبنی بر اخذ معنی احتمالی آن می باشد

سائر منابعt'a.weelتاویل

​د جزايي دعويٰ تحريك: څارنوالي كولاى شي د مشهود جرم يا د جنايت د جرم په حالاتو كې د خبرتيا له ترلاسه كولو وروسته، پخپله د جـرم د پېښیدو  پر ځاى كې حضور ومومي او يا  اړوندې مرجع ته د اجراآتو د ډول پـه هکله لازمې لارښوونې صادرې كړي

​ځارنوالی می تواند درحـالات جـرم مشهود یا جرم جنایت بعـد ازکسـب اطلاع، خود به محـل وقـوع جـرم حضور یافته ویا بـه مرجـع مربـوط راجع به طرز اجـراآت هـدایات لازم صادر نماید

قانون اجرآت جزائی افغانستانtah.ri.k.e.da.wa.ie.ja.za.ieتحریک دعوای جزائی

​تکمیلی تحقیق: که چېرې د جزایي دعويٰ له اقـامې او محکمې ته د قضیې له احالې وروسته، د نوو دلایلو څرګندیدو ته په پام سـره د تکمیلي تحقیق اړتیا محسوسه شـي یـا محکمه هغه لازمه وګڼي، څارنوالي د جزائی اجراآتو د قانون د حکمونو مطابق د هغهٔ پر سـرته رسولو مکلف دی

​هرگــاه بعــداز اقامــۀ دعــوای جزائی واحالۀ قضیه به محکمه، نظر به بروز دلایل جدید، ضـرورت تحقیـق تکمیلی محسوس گردد یا محکمه آنرا لازم داند، څارنوالی طبـق احکـام  قـانون اجراآت جزائی مکلـف بـه انجـام آن می باشد.  

قانون اجرآت جزائی افغانستانtah.qi.g.e.tak.mi.liتحقیق تکمیلی

​د جرم تحقيق: د قانون د حكمونو په حدودوكې د څارنوال په واسطه، د راټولو شوو دلايلو پربنسټ له تـورن څخه  د استنطاق او اسـتجواب، د شـهودو او ناظرينو د بيانونو او  اظهاراتو د اورېدلو، د جرم د پیښیدو يا نه پېښیدو د تثبيت پـه منظور د راټولو شوو دلايلو د ارزونې، د مرتكب د پېژندلو او تورن ته د تـور د انتسابولو  له لارې د جرمي واقعـې هـر اړخیز څیړنه ده

​بررسی همـه جانبـۀ واقعۀ جرمی است به اساس دلایل جمع آوری شده توسط څارنوال بـه طریـق استجواب و استنطاق از متهم، اسـتماع بیانات یا اظهارات شهود و نـاظرین و ارزیابی دلایل و مدارک جرمی جمـع آوری شده به منظور تثبیت وقوع یا عدم وقوع جرم، شناخت مرتکب و انتساب اتهام بـه مـتهم در حـدود احکـام قانون

قانون اجرآت جزائی افغانستانtah.qiq.e.jurmتحقیق جرم

​د دوسیې تدقیق: د قضایي تعقیب څارنوال د دوسیې لـه تدقیق او ارزونې وروسته د لزوم مطابق د لاندې اجراآتو د په سرته رسولو مکلف دى: پــه جــرم پــورې د اړونــدو سندونو، مدارکو او شیانو غوښتنه، د تورن په  نسبت د نیول شوو اقـدامات و د بدلون یا الغاء په اړه د قرار صادرول، په دوسیه کې په درج شوو دلایلـو مستند د تورنلیک تأییـد او د صـورت دعويٰ ترتیبول، او یا د تحقیق د بشپړتيا او نيمګړتياوو د لرې كولو لپاره د دوسيې اعاده

​څارنـــوال تعقیــب قضــائی نخست به تدقیق و ارزیـابی دوسـیه پرداخته سپس حسـب لزوم مکلف به یکی ازاجراآت ذیل می باشد: مطالبۀ اسناد و مدارک و اشـیای مربوط به جرم، صدور قـرار در بـارۀ تائید یا تغیراجـراآت مربوط به کشف وتحقیـق، تائید اتهامنامه مستند بـه دلایـل مندرج در دوسیه وترتیـب صـورت دعوی ویا اعادۀ دوسیه جهت تکمیل تحقیق و رفع نواقص.

قانون اجرآت جزائی افغانستانta.d.qi.qe.do.siaتدقیق دوسیه

​د بيانونو ژباړه : كه چېرې تورن يا نور هغه اشخاص چې د تحقيق په پاڼو كې د هغوى بيانونه يـا د معلوماتو وړاندې كول اغېزمن وي، په هغه ژبه چې تحقيق په هغـې رو ان دى ونـه پوهېږي، د هغوى بيانونه، د ژباړونكي په واسطه، ژباړل كېږي 

​هرگاه متهم یا سـایر اشخاصـی کـه اظهارات یا ارایه معلومـات آنهـا در تحقیق موثر می باشـد، زبـانی راکـه تحقیق بـه آن جریـان دارد نداننـد،  اظهارات آنها توسط ترجمان، ترجمـه می گردد.

قانون اجرآت جزائی افغانستانtar.ju.ma.e.ez.ha.ra.tترجمۀ اظهارات

​اداري تصمیم: د اداری اجراآتو دقانون په دریم فصل کې دپیشبیني شوو اجراآتو له بشپړولو وروسته  د اړوندو تقنیني سندونو د حکمونو په پام کې نیولوسره، صادرېږي

​تصمیم اداری بعد از تکمیل اجراآت پیش بینی شده  در فصل سوم قانون اجراآت اداری با در نظرداشت احکام اسناد تقنینی مربوط، صادر می گردد

سائر منابعtas.mi.me.e.da.riتصمیم اداری

​دګټو تضاد: عامه مقام نشي کولای په هغه صورت کې چې عامه مقام په مستقیم یا غیر مستقیم ډول (دارقارب او مالی شریک له لاری)  په موضوع کې ذینفع وي،  د عامه اداره په استازیتوب اداري اعمال سرته ورسوي

​ مقا م عامه نمی تواند به نمایندگی از ادارۀ عامه در مواردی که وی بطور مستقیم یا غیر مستقیم (اقارب یا شریک مالی اش)ذینفع باشد، اعمالی اداری را انجام دهد

سائر منابعta.za.de.ma.na.feتضاد منافع

​د تورنو تعدد: كه چېرې تورنان له يوۀ تن ‍‍‍‍‍‍څخه زيات وي، د يوۀ پرخلاف شكايت، د هغو ټولو پرخلاف شكايت او دې يوۀ په هكله انصراف د هغو ټولو په هكله انصـراف دی

​هرگاه متهمـین بـیش ازیکنفـر باشند، شکایت علیـه یکـی از آنهـا ، شکایت علیه همه آنهـا وانصـراف در مورد یکی از آنها انصراف در مورد همۀ آنها می باشد

قانون اجرآت جزائی افغانستان تعدد متهمین

​د تورنو يا مجني عليهم تعدد: كه چېرې تورنان له يوۀ تن څځه زيات وي، د يوۀ پرخلاف شكايت، د هغو ټولو پرخلاف شكايت او دې يوۀ په هكلهانصراف د هغو ټولو په هكله انصـراف دى. 
كه چېرې مجنې عليه له يوۀ تن څځه زيات وي، ددعويٰ تحريك له هغو څځه د يوۀ د شكايت په اثر د هغو د ټولو لخوا تحريك دى

​هرگاه متهمـین بـیش ازیکنفـر باشند، شکایت علیـه یکـی از آنهـا ، شکایت علیه همه آنهـا وانصـراف در مورد یکی از آنها انصراف در مورد همۀ آنها می باشد.
هرگاه مجنی علیه بیش از یکنفـر باشد، تحریک دعوی به اثر شکایت یکی  از آنها، تحریک از طرف همـه آنهـا می باشد

قانون اجرآت جزائی افغانستان تعدد متهمین یامجنی علیهم
قاموس بایوگرافیکی افغانستان
نوع محتوامعلومات مکملترشرحمعرفیبیوگرافی مختصرتصویراسم
آبدات تأریخیمعبد سنگی ایبک یا تخت رستم به سلسلهٔ معرفی آبدات تاریخی افغانستان

​مردم محل را عقیده برین است که زردشت مدتی را درسمنگان سپری کرده واین معبد سنگی بزرگ را رستم بنا نموده است. چون کسی بجزرستم نمیتوانست سنگی به این بزرگی را تراش کند ومعبدی را برفراز آن بیافزاید. نظربه عقاید پارینه رستم قهرمان افسانوی آریانا با رخش اسپ رزمنده و معروفش برای شکار به سمنگان آمد و پس ازحوادثی چند با تهمینه دختر پادشاه سمنگان آشنا شد. تهمینه به اودل باخت ورستم نیزبا او نرد عشق ورزید . شاه سمنگان تهمینه را به زنی رستم داد که ثمرهٔ این ازدواج فرزندی بود بنام سهراب. ازینرو مردم محل این جایگاه تاریخی را که در قلب ولایت سمنگان واقع است بنام تخت رستم یاد میکنند.
حامد نوید

​معبد بودایی ایبک که ازسنگ بزرگی تراش یافته درولایت سرسبز سمنگان موقعیت دارد واین جایگهاه تاریخی دربین اهالی محل بنام تخت رستم مشهوراست.
درعهد تمدن اوستایی سمنگان وخلم ساحه ای بود آبادان ازتوابع زریاسپه که ویرانه های آن هنوزشکوه مدنیت پارینهٔ آریانای باستان را به یاد می آورد. زریاسپه نام دیگری بخدی یا بلخ کهن بود و ازآنجایکه فکر میشد زادگاه زردشت است مورد حرمت وقدرفراوان قرارداشت.
حامد نوید

  تخت رستم
قاموس بایوگرافیکی افغانستان   

​د نظر محـمد تره کي زوی د غزني ولایت د ناوې د ولسوالۍ په سرﮤ کلي کې د ۱۹۱۷ز کال د جولای د میاشتې په ۱۵ (د ۱۲۹۶ل کال د چنگاښ په ۲۳ نـېـټې) زېـږېـدلی دئ.  د نور محـمد کورنۍ یوه کوچیانۍ کورنۍ وه. پلار ﺌـې د ناوې د کلي لومړني ښوونځي کې شامل کړ.(د انیس ورځپاڼه ﺌـې د غزني په مقر کې وايي، خو ناوه یوه ولسوالي سوې او د ناوې کلی د ناوي په ولسوالۍ کې یادېـږي.) په ۱۹۳۲ز یا ۱۳۱۱ل کال کې تره کي کندهار ته د کار موندلو په لټه راغی او د یوﮤ پښتانـﮥ سوداگر په کمپنۍ کې ﺌـې کار وموند. نوموړې کمپنۍ، تره کي په بمبـﺌـي کې خپل استازي دفتر ته، د کاتب په توگه ولـېـږﮤ.  په بمبـﺌـي کې د شپې ښوونځي کې شامل سو او تر لسم ټولگي پورې ﺌـې زده کړې بشپړې کړې. ویل کــېـږي چې په همدغـﮥ وخت کې ﺌـې له خان عبدالغفار خان [ ] سره ولیدل؛  دا هماغه غفار خان دئ چې د پـښتـونـستان د خپلواکۍ یو مبارز سو. تـره کي په ۱۹۳۷ز/ ۱۳۱۶ل کال کې بـېـرته افغانستان ته راستون سو او سیاسي افکارو ﺌـې پرمختگ کړی وو. عبدالمجید زابلي چې په خپله د تره کي له قبیله څخه وو نور محـمـد له ۱۹۴۵ تر ۱۹۵۳ز کال پورې د خپل خاص اداري سکرتر/منشي په توگه مقرر کړ. نور مـحـمـد تره کي وروسته د مطبوعاتو او اطلاعاتو په ریاست کې په راډیو کابل او د باختر په خبري آژانس کې کار وکړ.  تره کی د خپلو سیاسي فعالیتونو په کړس کې بدخشان ته د ټیټې رتبې کارته تبدیل سو. د محـمد هاشم له استعفی په وروسته دوران کې خلکو ته مدني آزادۍ ورکړل سوې، تره کی هم له یوﮤ سیاسي بهیر سره یو ځای سو.  ددې غورځنگ (ویښ ځلمیانو) غړو د لومړي ځل لپاره یو بل په کندهار کې ولیدل او بیا په ۱۹۴۸ز کال کې د کابل په لویدیځ کې په چهاردهي کې د تره کي په کرايي کور کې له یو بل سره ولیدل.    دغـﮥ غورځنگ ځانته یو شمـېـر پښتانـﮥ روڼ اندي او د کوچنۍ بورژوا کسان راوکاږل. دغـﮥ غورځنگ په ۱۹۵۱ز کال  کې د «انگار» په نوم خپل اوونیز نشراتي ارگان خپور کړ چې د "کور، کالي، تعلیم او مساوات" او د افغان ټولنې د ریفورم یا سمون او بیا جوړونې شعارونه ﺌـې راپورته کړل. تره کي هم په همدې ارگان کې یو شمـېـر مقالات ولیکل. دا کار ددې لامل سول چې دا ارگان د ۱۹۵۱ز کال په ۱۶ نـېـټې  تعلیق سي.

د ۱۹۴۸ او ۱۹۵۳ز کلونو تر منځ تره کي د لیکوال او سیاسي فعال په نوم شهرت وموند. په واشنگتن ډي. سي. کې د افغان سفارت د مطبوعاتې اتشې په توگه مقرر سو. په ۱۹۵۳ز کال کې کله چې محـمد داؤود د افغانستان صدراعظم سو، تره کي نوی رژیم محکوم کړ او په واشنگتن کې له شپږ میاشتینۍ تصدۍ وروسته د امریکا له متحده ایالاتو څخه بـېـرته راستون سو. د ۱۹۵۳ او ۱۹۶۳ز کلونو تر منځ تره کي د «نور دار الترجمه» ﺌـې پرانیستله چې د امریکا د سفارت په گډون ﺌـې د بـېـلا بـېـلو افغان او باندنیو سازمانونو لپاره د ژباړې کارونه پر مخ بیول. په عین وخت کې ﺌـې خپلو سیاسي فعالیتونو ته دوام ورکړ او یو شمـېـر آثار ﺌـې چاپ کړل چې انقلابي بڼه ﺌـې درلودله. د ۱۹۶۵ز کال د جنورۍ د میاشتې په لومړې نـېـټې تره کي د کابل په شیرشاه مینې کې خپل کور ته ۳۰ تنه ځوانان راوغوښتل چې د افغانستان د خلق ډیموکراتیک گوند د بنسټ ایښودلو لپاره غونډه وکړي. تره کي د اجراﺌـیه کمیټې د غړي او د گوند د عمومي منشي په توگه وټاکل سو. په ۱۹۶۵ز کال کې تره کي د ولسي جرگې لپاره ځان د ناوې له ولسوالۍ څخه کاندید کړ خو بریالی نـﮥ سو. د ۱۹۶۶ز کال د اپریل په میاشت کې گوند د (خلق) په نوم یوه اونیزه چاپ کړه؛ ددې اونیزې ناشر تره کي او محـمد حسن بارق شفیعي (چې وروسته د اطلاعاتو او کلتور وزیر سو) د اونیزې سرمحرر وو.  دا ورځپاڼه له شپږمې گڼې وروسته تعلیق سوه.

په ۱۹۶۷ز کال کې گوند د نور محـمد تره کي تر مشرۍ لاندې د «خلق» او د ببرک کارمل تر مشرۍ لاندې د «پرچم» په دوه فرکسیونونو وویشل سو. پرچمیانو په ۱۹۷۳ز کال کې د محـمد داؤود له کودتا وروسته، له محـمد داؤود سره همکارۍ وکړه حال دا چې خلقیانو ځانونه گوښه ونیول او هڅه ﺌـې وکړه چې خپلې موخې «د علمي سوسیالیزم پر بنسټ د ټولنې جوړو» ته د رسـېـدلو لپاره په وسله وال ځواک کې نفوذ کولو ته دوام ورکړ. حفیظ الله امین ته، چې وروسته د صدر اعظم مرستیال او د باندنیو چارو وزیر سو، دنده ورکړل سوه چې د وسله والو ځواکونو په منځ کې کار وکړي.  په ډېـر لنډ وخت کې د وسله وال ځواک یو شمـېـر افسران (چې اکثریت ﺌـې قبیلوي پښتانـﮥ ول) د خلقیانو دغې موخې ځانته راوکاږل. د ۱۹۷۷ز کال د جولای په میاشت کې د دواړو فرکسیونونو تر منځ وحدت له سره رامنځته سو او تره کی د عمومي منشي په توگه پاتې سو. وحدت باید په دوه وو څانگو کې رامنځته سوی وای، په ملکي او په پوځي څانگو کې. په ملکي سکتور کې وحدت چې پرچمیان په کې اکثریت ول باید د بشپـړ مساوات پر بنسټ رامنځته سوی وای؛ د وسله وال ځواک په سکتور کې چې خلقیان اکثریت ول، خلقیان په برلاسي توگه په کنترول کې پاتې سول. په عین وخت کې د داؤود حکومت خپل گوند جوړ کړ چې (حزبِ انقلاب ملي) نومـېـدﮤ او پرچمیان ﺌـې د واکمنۍ له مقامونو څخه حذف کړل. کله چې د ۱۹۷۸ز کال د اپریل د میاشتې په ۱۷ نـېـټې د خلق د گوند یو غړی، میر اکبر خیـبر، ووژل سو، د هغـﮥ د جنازې په مراسمو کې په زرهاوو خلک د اعتراض په ډول راټول سول او د نور محـمد تره کي په گډون د کیڼ لاس مشران ونیول سول. د ۱۹۷۸ز کال د اپریل د میاشتې په ۲۷ نـېـټې د وسله وال ځواک کودتا، د داؤود رژیم نسکور کړ. د ۱۹۷۸ز کال د اپریل د میاشتې په ۳۰ نـېـټې نور محـمد تره کی د انقلابي شوری د رﺌـیس او د افغانستان ډیموکراتیک جمهوریت د صدراعظم په توگه وټاکل سو. د ۱۹۷۸ز کال د ډسمبر په میاشت کې تره کي مسکو ته لاړ او له شوروي اتحاد سره ﺌـې د دوستۍ تړون لاسلیک کړ. تره کي په هاوانا کې د ناپییلو هـېـوادونو د مشرانو په غونډه کې گډون وکړ او بیرته د مسکو له لارې کابل ته را روان وو چې په مسکو کې ﺌـې د رﺌـیسه هـیـﺌـت له صدر بریژینیف سره ولیدل. د ۱۹۷۹ز کال د سپمتبر په ۱۶ نـېـټې د تره کي د شخصیت پالنې/ کیش شخصیت پرستي پر دود باندې د پای ټکی کښـېـښودل سو. او د ۱۹۷۹ز کال د اکتوبر د میاشتې په ۹ نـېـټې ووژل سو.

لیکوال: لودویگ آدمک
ژباړونکي: رحمت آریا

تره کي نور محـمد
آبدات تأریخیتوپ چاشت و "تپه توپ" گذرگاه کابل 

​تپه توپ" یا "تخت توپ" در منطقهٔ گذرگاه در ناحیهٔ هفتم شهر کابل در امتداد غربی




کوه"شیردروازه" در قسمت شمال "باغ بابر" موقعیت دارد.
روی این تپه دو توپ بزرگ باروتی دهن پُر "دان پُر" فلزی به طول ۳ متر قرار دارد که به همین دلیل بین مردم کابل بنام "تپهٔ توپ" شهرت یافته است (یادآور باید شد که در این توپ صرف از باروت غرض تولید صدای بلند استفاده میشد). در ابتدا توپ ها بالای ارابه های چوبی قرار داشتند ولی فعلاً بالای سنگ نصب گردیده اند. به علت جنگ و ناامنی های چند دههٔ اخیر به جز میلهٔ توپ قسمت های دیگر آن همانند سرمایه های ملی و دارایی های شخصی مردم به یغما رفته است

  توپ چاشت
قاموس بایوگرافیکی افغانستاننگاهی کوتاه به دو دهه سلطنت تیمورشاه درانی  

​تیمورشاه فرزند و ولیعهد احمدشاه بابا در سال 1۷۷۳ تاج سلطنت درانی را بر سر گذاشت و در نخستین سال سلطنت خود، کابل را به عنوان پایتخت جدید انتخاب کرد
تیمورشاه مانند پدر از فئودال ها خوشش نمی آمد و تا آنجا که امکان داشت میکوشید با تضعیف آنها دولت را تقویت کند


چرخ می آرد طال و نقره از خورشید و ماه
تـا زنــد بــر چــهره نـقش سکه تـیـمـورشاه

تیمورشاه درانی