Select/Deselect all list
Click on the keyboard if you do not have the correct keyboard layout.
مجمع اللغات
انگلیسیپښتوشرحمعنینوعیت کلمهریشۀ لغتتلفظاسم یا کلمه
Suffix, postfix

​وروستاړي چې په تصغیري حالت کې کارول کېږي لکه: بچه گک،  خانه خانه گک

 

پسوند تصغیر زبان دری ، مثلاً آدم ، آدمک - موتر، موترک - بچه - بچه گک،  خانه خانه گک، پلاس - پلاسک و امثالهم. در مورد کلمات مختوم به /ه -هوز/ یک تحول مورفوفونیمیک رخ میدهد که به منظور رفع ثقلت تلفظ /اک/ به /گک/ تبدیل میشود. / هاشمیان​

پسوند تصغیردری/ak/اک
Seniors

​د اکبر جمع بڼه: مشران، لویان

 

کلمۀ عربی، جمع /اکبر/، به معنی کلان سالان - سالخوردگان - بزرگان - هکذا جوانان مسنتر از سن طفولیت ، مثلاً کورس اکابر- تعلیمات اکابر. / هاشمیان​

اسم جمع - صفتعربی/a.kaa.ber/اکابر
Academy

​الف ــ علمي موسسه، هغه ځای چې د بیلابیلو علومو او فنونو پوهان څیړنه او زدکړې کوي

ب ــ په اتن کې د یو بڼ نوم و چې افلاطون په کې تدرس کاوه او د وخت په تېرېدو سره یې د یوې علمي اکادیمۍ بڼه غوره کړه

​اکادمی مشتق از نام یلی اساطیری از مردم یونان موسوم به آکادمُس که اراضی منسوب بدو را آکادمی مینامیدند، در شمال غربی اَطینه «آتن »، و مَدْرَس افلاطون بدانجا بود.) اقاذیمیا

الف - کلمۀ لاتین، به معنی مؤسسه ای که در آن اشخاص دانشمند برای بدست آوردن تخصص در شعبات علوم، ادبیات و هنر ها تحصیل میکنند. / هاشمیان​
انجمنی رسمی در هر کشور که از بزرگان علوم و فنون برای بحث و تحقیق در مسائل علمی و ادبی تشکیل می‌شود.
ب - آکادمی نام باغی بوده در آتن که افلاطون در آن تدریس می کرد و کم کم با گذشت زمان معنای انجمن علمی یا فرهنگستان را به خود گرفت

اسم مکان - اسم معنیلاتین/a.kaa.de.mee/اکادمی
academic

​علمي، علمي مسایل، هغه مسابل چې په اکدیمۍ پورۍ اړه ولري

 

کلمۀ لاتین، به معنی مسایل مربوط به اکادمی - اختصاصی - علمی​

صفتلاتین/a.kaa.de.meek/اکادمیک
???   اسم فاعل - صفتترکیب لاتین و دری/a.kaa.de.mee.kar/اکادمیکر
false, falsehood, lie, untruth

​د /کذب/ جمع بڼه: دروغ، د حقایقو جعل کول

 

کلمۀ عربی، جمع /کذب/ و /اکذوبه/، به معنی دروغ ها - ساخته کاری ها - جعل کاری ها. / هاشمیان​

اسم جمععربی/a.kaa.zeeb/اکاذیب
akakia

​یوه بې ثمره ونه ده چې د پسرلي په موسم کې معطره او خوشبویه گلان غوړوي

 

کلمۀ لاتین مأخوذ از یونانی که درعربی /اقاقیا/ گویند، درختیست دارای شگوفه های معطر، سفید ومقبول - بعضی ها در افغانستان /اکاسی/ را به غلط /عکاسی/ - /اکک / را به غلط /عکک/ و /انتری/ را به غلط /عنتری/ می نویسند. / هاشمیان​

اسم ذاتیونانی/a.kaa.see/اکاسی
greater, greatest

​ډیر لوی، ډیر ستر

 

کلمۀ عربی، به معنی بزرگتر، پیر تر که به حیث اسم مردانه هم بکار میرود. / هاشمیان​

اسم - صفتعربی/ak.bar/اکبر
Book of Akbar, the official chronicle of the reign of king Akbar,Commissioned by the king & written by Abu Fazel Mubarak  

یک کتاب تأریخی است که رویداد اولین جنگ افغان -انگلیس (1839-42) را به تفصیل بیان میدارد و توسط حمیدکشمیری نوشته شده - کشمیر تا سال 1846 جزء خاک افغانستان بود. / هاشمیان​

اسم مرکب - صفتترکیب دری و عربی/kha.ri.de.na.si.ya/اکبرنامه
Act

​تمثیل، د یوې ډرامې د ښودلو له پاره د ممثل حرکات

 

کلمۀ لاتین، به معنی حرکت و ژست، اداء،  قسمتی از یک درامه یا اوپرا - یک نمایش تمثیلی - هر نوع تمثیل که ممثل آنرا اکتور گویند. / هاشمیان​

اسم معنیلاتین/akt/اکت
فارسی ایران به دری افغانستان
ملاحظاتاصطلاح دریعنوان
 مستعمل - کهنه - فرصتاکازیون
 اکتوبراکتبر
 دورگه - دو نژادهاکدش

کلمۀ اﻛﺮان در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻰ ایراﻧﻰ از ﻓﺮاﻧﺴﻮى آﻣﺪه اﺳﺖ. ​

پرده (اﻛﺮان سینما، پردۀ سینما)اکران
 لهجه - تلفظاکسان
 آکسیجناکسیژن
 پژواک - انعکاس صدااکو
 اقتصادیاکونومیک
 معادل - برابراکی والان
 همکاراناکیپ
مختصات افغانستان
نوع محتوامعلومات بیشترمعلومات مکملتربیوگرافی مختصرتصویراسم یا کلمه
مشروطه خواهان حاجی محمد اکبر یوسفی

​«محمد اکبر یوسفی» فرزند «محمد یوسف خان » در سال 1254 شمسی مطابق 1876م تولد شد او در خانوادۀ روشنفکر و فرهنگی زمان شان رشد نمود. در دوره های « امیر حبیب الله خان»، «امانیه» و خانوادۀ «نادر خان» در پست ها مختلف کار نمود و در 6 عقرب 1348 ش(28 اکتبر 1970 م) وفات نموده و در قول آبچکان کابل در مقبره فامیلی شان دفن گردید.

اکبر یوسفی
محققین و مؤلفینبرخی شخصیت های فرهنگی - اجتماعی افغانستان

نویسنده محقق، نطاق و دکلماتور ​ رادیو وتلویزیون افغانستان. داکتر اکرم عثمان پسر سردار غلام فاروق خان عثمان، وزیر  داخلۀ عهد ظاهرشاه است. اهل قلم و اهل سواد در کشور ما، بيگمان داکتر اکرم عثمان را همه بهتر مى شناسند و از وراى امواج راديو و تلويزيون، با نام و سيماى اين شخصيت فرزانه و محبوب فرهنگى کشور خوبتر آشنائى و معرفت دارند. از آنجايى که مدت ۲۷ سال با او محشور و ده سال همدفتر بوده ام، ميخواهم به برخى از خصلت هاى اجتماعى و فضايل اخلاقى ناشى از تربيت ذاتى او در اينجا اشاره کنم سخن برسر داکتراکرم عثمان است. بر سرکسى که جان آدميت و کمال انسانيت است.

برسر کسى که نوشته هايش مبشر پيام محبت و صفا و وفا است. و بالاخره برسر کسى که داستان هايش بيانگر انديشه هاى مردم دوستى و برادرى و برابرى و يارى رسانى به انسان مستمند است. داکتر اکرم عثمان همچنانکه خود انسانى صميمى و با صفا و عارى از کينه و عقد و حسد و افترا و دروغ گوئى و نفاق افگنى است،از ديگران نيز توقع دارد تا در پندار و گفتار و کردار خود صفا و صداقت داشته باشند و از دورنگى و کينه ورزى و ايجاد تعصبات قومى و زبانى و منطقه يى و مذهبى بپرهيزند و با هم برادر باشند و در کنار هم و يار هم باشند​​

اکرم عثمان
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه    اکس گرفتن/عکس گرفتن
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه    اکسل
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه    اکسلیتر
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه    اکسه
جغرافیه
معرفی مختصرکتگوریاسم یا کلمه

بُت ااک- اسم دهی است در شهر کابل که از مربوطات ولسوالی بگرامی میباشد.
د کابل یوه علاقه داري ده چې بت خاک نومیږي. د کندهار له پوهنتون څخه یو چا راڅخه پوښتنه کړې چې دا ځای ولې بت خاک نومیږي؟ ددې نوم تسمیوي وجهه د سلطان محمود غزنوي له وخته هغه مهال راغلې کله چې سلطان محمود غزنوي د هند له سوبې بیرته راستون سو نو د بت خاکو په همدې سیمه کې یې دمه وکړه. له هند څخه د راوړلو سویو غنایمو په منځ کې د سومنات د بت دروازه او یو شمیر نور کوچني بتان هم ول.
د سلطان په لښکر کې گڼ شمیر افغان هندو سرتیري هم ول. کله چې سلطان په بت خاک کې له لښکر سره دمه وکړه نو د لښکر له منځه یو شمیر هندو استازي د سلطان حضور ته راغلل او سلطان ته یې د ډیرو سرو زرو او پیسو وړاندیز وکړ چې دا دروازه او بتان دې دوی ته په بدل کې ورکړل سي چې دوی یې بیرته هند ته خپل ځای ته یوسي.
سلطان په قهر سو او امر یې وکړ چې ټول بتان دې مات سي او خاوره دې په پودرو بدله سي او په لښکر کې ټولو هندو سرتیرو ته یې امر وکړ چې د بتانو له دې خاورې څخه دا خاوره وخوري او حکم تطبیق سو. له هغه مهاله وروسته دا ځای د بت خاک په نوم ونومول سو
​

قریهبت خاک

​تپه کوچکی است به فاصله تخمیناً سه کیلومتر در شرق شهرکابل در حوزه بلدیه که در منطقه كارته شاه شهيد عليه الرحمه واقع گردیده است سرک بین کابل و ولایت مشرقی از پای این تپه می گذرد در اطراف آن تماماً منازل و تعمیرات اهالی قرار گرفته است. فولکوری افسانه هم راجع به این تپه وجود دارد که می گوید باری بین یکی از پادشاهان کابل و پادشاه بلخ جنگی واقع گردید در نتیجه بلخ فتح شد و بامر پادشاه فاتح عساکر یک یک تو بره خاک از شهر بلخ با خود برداشته آوردند و در همین موضع انباشتند که تپه موجوده را تشکیل داد لهذا تپه به نام «تپه خاک بلخ» نامزد گردید. (قاموس جغرافیای افغانستان)

تپهتپهٔ خاک بلخ

​دندا بیست که در علاقه گرم سیر مربوط حکومت اعلی گرشک که بین خط ۶۵ درجه  ۹ دقیقه  ۲۴ ثانیه طول البلد مشرقی و خط ۳۱ درجه  ۱۳ ثانیه عرض البلد شمالی واقع می باشد. (قاموس جغرافیای افغانستان)

جهیلجهیل جفت سر محمد اکبر

​چشمه ایست به فاصله ۵۸ کیلومتر در جنوب غرب قلعه جوین مربوط حکومت اعلی فراه که بین ۶۱ درجه  ۷ دقیقه  ۳۳ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۱ درجه  ۲۹ دقیقه  ۵۶ ثانيه عرض البلد شمالی واقع است. (قاموس جغرافیای افغانستان)

چشمهچشمهٔ چاکو

​چشمه ایست به فاصله ۲۸ کیلومتر در جنوب شرق شهر مزار شریف که بین ۶۷ درجه  ۱۹ دقیقه  ۴۸ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۶ درجه  ۳۷ دقیقه  ۱۱ ثانيه عرض البلد شمالی واقع است. (قاموس جغرافیای افغانستان)

چشمهچشمهٔ خاواک

​در سرحد شمال شرق افغانستان از سطح مرتفع پامیر برآمده افغانستان و ترکستان روسی ملک بخارا را از هم ملک بخارا را از هم جدا میسازد سمت رفتار آن جانب غرب است معاونین زیادی چون رود)، پامیر دریای، پنجه دریای کوکچه دریای خان آباد دریای بغلان به آن ریخته و سرحد شمالی افغانستان را سیر آب کرده از گوشه شمال غرب خارج گردیده و در جهیل ارال می ریزد.(قاموس جغرافیای افغانستان)

دریادریای آمو (اکسس)

​دریائیست به فاصله ۸۷ کیلومتر در جنوب شرق مرکز هرات که برود گز می ریزد در علاقه گذره مربوط ولایت هرات که بین ۶۲ درجه  ۳۰ دقیقه طول البلد شرقی و ۳۳ درجه  ۵۴ دقیقه  ۳۴ ثانیه عرض البلد شمالی واقعست. (قاموس جغرافیای افغانستان)

دریادریای تاک

​دشتی است در شمال غرب قلعۀ چار برجک مربوط حکومت درجه اول چخانسور متعلق حکومت اعلی (فراه) که بین خط ۶۲ درجه - ۱ دقیقه - ۱۲ ثانيه طول البلد مشرقی و خط ۳۰ درجه - ۲۰ دقیقه - ۴۷ ثانیه عرض البلد شمالی واقع می باشد.(قاموس جغرافیای افغانستان)

دشتدشت اکیک

​شیله ایست به فاصله ۱۳ کیلومتر در جنوب شرق قلعه شهرک در علاقه شهرک مربوط ولایت هرات که بین ۶۴ درجه  ۳۱ دقیقه  ۵۹ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۴ درجه  ۴ دقیقه  ۴۷ ثانيه عرض البلد شمالی واقعست. (قاموس جغرافیای افغانستان)

شیلهشیلهٔ سیاه خاک

​شیله ایست به فاصله ۲۲ کیلومتر در جنوب شرق قلعه کانسی در علاقه چخچران مربوط حکومت کلان غورات ولایت هرات که بین ۶۵ درجه  ۲۳ دقیقه طول البلد شرقی و ۳۴ درجه  ۲۷ دقيقه  ۲ ثانيه عرض البلد شمالی واقعست. (قاموس جغرافیای افغانستان)

شیلهشیلهٔ‌ تگاب خیاکاک
حقوق و قضاء
پښتوشرحتعریفمنبع قانونتلفظعنوان

​قضایې انـسلاك : عبـارت دى لـه پـه دې قـانون كـې د شـرايطو لرونكي شخص ته د واك تفويض چـې د جمهور رئيس  له خوا وركول كېږي

 

​انسلاک قضائی : عبارت ا ست از تفویض صلاحیت قضائی از جانب رئیس جمهور به شخص واجد شرایط این قانون که طی حکمی اعطا می گردد

سائر منابعen.se.lak.e.qa.za.ieانسلاک قضائی

د محاکمې تعلیق: د قباحت پـه قضـیوکې د تـورن محاکمه د (۱) کال مودې لپـاره، پـه مشروطه توګه تعلیق کېدای (ځنډېدلای) شي، په هغۀ صورت کې چې تورن د تعلیق دعويٰ  په دوره کې د جرم مرتکب نشي، جزايي دعويٰ  ساقطیږی. که چېرې تورن د محاكمې د تعلیق د مودې په بهیر کې د جرم مرتکب شي، د دواړو جرمونو په علت تر محاکمې لاندې نیول کېږي

 

​محاکمۀ متهم درقضایای قباحـت برای مدت (١) سـال، بـه صـورت مشروط تعلیق شده می تواند، درصورتی که متهم در دورۀ تعلیق مرتکب جـرم نگــردد، دعــوای جزائــی ســاقط میگردد. هرگاه متهم در خلال مدت تعلیـق محاکمه مرتکب جرم گردد، به علت هر دو جــرم مــورد محاکمــه قــرار می گیرد

قانون اجرآت جزائی افغانستانtaa.li.q.e.mu.ha.ke.maتعلیق محاکمه

​محاكمه: دعويٰ او د دعويٰ دفعی ته رسـيدگی  او د حكم صادرېدل دي چې د واكمنې محكمې لخـوا د قـانون د حكمونو مطابق، صورت مومي.

​دعوی از جانب څارنوال، دفع دعوی از طرف وکیل مدافع در حضور قاضی در جلسهٔ قضائی در تعمیر محکمه صورت می گیرد و قاضی بعد از شنیدن و بررسی دعوی و دفع دعوی و با در نظرداشت اوراق دوسیه، شرایط ارتکاب جرم و حالات متهم، مطابق به احکام قانون  اصدار حکم میکند. 

​ رسیدگی به دعوی،دفـع دعوی واصدار حکم است که از طرف محکمۀ ذیصلاح مطابق احکام قـانون صورت می گیرد.

قانون جزاء افغانستانmu.ha.ki.maمحاکمه
قاموس بایوگرافیکی افغانستان
نوع محتوامعلومات مکملتربیوگرافی مختصرتصویراسم
قاموس بایوگرافیکی افغانستانسرنوشت سیاسی میر اکبر خیبر

میر اکبر خیبر  ​په ۱۹۲۵ز کال کې په لوگر کې زېـږېـدلی دئ. د کابل حربي ښوونځي او پوهنتون ته تللی او په ۱۹۴۷ز کال کې فارغ سوی دی؛ زنداني سو او شـپـږ کاله ﺌـې په زندان کې تـېـر کړل، ۱۹۵۰. د پولیسو د اکاډیمۍ ښوونکی او کیڼ لاسی وو. پرچمیانو به ورته د «استاد» خطاب کاوﮤ. له ۱۹۵۵ تر ۱۹۶۵ز کال پورې د کورنیو چارو د وزارت مأمور. له ۱۹۶۵ تر ۱۹۷۵ز کال پورې د پکتیا ولایت ته تبعید سو. په ۱۹۵۲ز کال کې ﺌـې په زندان کې له ببرک کارمل سره ولیدل. خـیـبر د افغانستان د خلق ډیموکراتیک گوند یو له بنسټ ایښودونکو څخه وو او د مرکزي کمـېـټې غړی وو. وروسته د پرچم د جناح غړی او په وسله وال ځواک کې د فعالیت مسؤول سو. خـیـبر د پرچم د ډلې ایدیولوگ وو. د ۱۹۷۸ز کال د اپریل د میاشتې په ۱۷ نـېـټې یوه ورځ وروسته له دې چې د بگرام له هوايي ډگر څخه ﺌـې لیدنه کړې وه، ووژل سو. [ ]  (د پرچمیانو د نشراتو پر بنسټ خـیـبر د حفیظ الله امین د "بانډ" په وسیلې او د نورو سرچینو پر بنسټ د "داؤودیستانو" له لوري ووژل سو.) د خیبر وژل کـېـدلو او د افغانستان د خلق ډیموکراتیک گوند د غړو زنداني کـېـدلو د ۱۹۷۸ز کال د اپریل د میاشتې په ۲۷ نــېـټې د غوايي د پاڅون اور بل کړ. د بالاحصار د غرﮤ په لمن کې خاورو ته وسپارل سو. خیبر د سلیمان لایق له خور سره وادﮤ کړی وو.
لیکوال: لودویگ آدمک
ژباړونکي: رحمت آریا

میر محمد اکبر خیبر در سال (1304 ش ــ 1925 م)  در ولسوالی پل علم ولایت لوگر در خانواده ای دهقانی به دنیا آمد. او بعد از تحصیلات ابتدایی وارد لیسه نظامی شد و بعد تحصیلات عالی را در حربی پوهنتون در سال (1326 ش ــ 1947 م) تمام کرد اما در روز توزیع شهادت نامه ها به اتهام قصد ترور سپهسالار شاه محمود خان وزیر دفاع مدت پنج سال زندانی شد (1950 میلادی). او در زندان با دو نفر  یک جا می شود، یکی نفراز مردمان قبائلی پشتون که مدتی را در چین گذرانده بود و "بعد در دارالتحریر شاهی به صفت ترجمان ایفای وظیفه می کرد و به اتهام نا معلومی زندانی گردید" ؟؟؟  و شخص دومی  ببرک کارمل است، روی همین دلیل کارمل همیشه می گفت: "من و خیبر نزد یک استاد زانو زده ایم" .

احسان لمر

اکبر خیبر