​بامیان از نقطه نظر آئین بودائی یکی از کانون های بزرگ مذهبی افغانستان پیش از اسلام محسوب می شود چون روی معبر بزرگ آسیائی سر راه هند،  چین واقع شده بود علما و دانشمندان و زوار همیشه از آنجا عبور و مرور داشتند و در معابد دهگانه آن (راهبین) بزرگ به تألیف و ترجمه کتب اخلاقی و مذهبی مشغول بودند و کتابخانه هائی در آنجا وجود داشت که خوشبختانه شواهد یکی آن در سال ۱۹۳۰م از معبد (G) نزدیکی هیکل (۳۵) متری بودا کشف شد. مهمترین عامل شهرت بامیان چه در ادوار قدیمه و چه امروز همان مجسمه  های عظیم الجثه بودائی است که به ارتفاع ۵۳ متر و ۳۵ متر اند و زوار چینی هر کدام آنها را دیده و اسباب شگفت سياحين معاصر جهان میباشند.

علاوه بر دو مجسمه بزرگ ۳۵ متری و ۵۳ متری در فواصل میان این دو چند مجسمه نشسته هم وجود دارد که هر کدام آن از خود دسته سموچ و معبد مربوط دارد و طاق های آنها تصاویر رنگه منقوش و ملون بوده و بصورت کافی شواهدی از آنها باقی است. از کابل به بامیان دو راه رفته است یکی از راه دره غوربند و کوتسل شیر که موتر رواست و ۳۲۵ کیلومتر طول دارد و دیگر راه جلیز سرچشمه کوتل، اونی گردن دیوال حاجیسگسک و شهر ضحاك كه تقریباً (۱۳۰) کیلومتر طول دارد و نسبت به راه اولی صد کیلومتر کوتاه تر است ولی موتور رو نیست و به سواری اسب باید طی شود. (قاموس جغرافیای افغانستان)