Select/Deselect all list
Click on the keyboard if you do not have the correct keyboard layout.
مجمع اللغات
انگلیسیپښتومعلومات بیشترشرحمعنینوعیت کلمهریشۀ لغتتلفظاسم یا کلمه
If

​که، په دري ژبه کې د «اگر» مخفف د نښلونکو اداتو له ډلې نه دی

  

​مخفف (اگر) یکی از ادات اتصالی زبان دری و از مشتقات کلمۀ /اگر/ است

ادات شرطدری/ar/ار
presentation, display, address, show, exhibition
ښودل، وړاندې کول، ویل، بیانول​
  
کلمۀ عربی به معنی نمودار کردن - نمایش دادن - به حروف برجسته چاپ کردن - ابراز کردن - حالی کردن - ظاهر ساختن - معرفی کردن - پیشکش نمودن - در قانون و محاکم به معنی تقدیم کردن یک دعوا یا یک دوسیه به یک محکمه
اسم مصدرعربی/e.raa.'a/ارائه
wheel, trundle, roll
عرابه، ارابه، ټیر، هغه څرخ دی چې په موټرو او بایسکل او د نقلیې په نورو وسایلو کې کارول کېږي
 
تایری که در گادی بایسکل موتر و دیگر وسایل نقلیه به کار میرود ، چیزیکه به حالت دورانی در حرکت است، چرخ مدوری که سبب آسانی حرکت یک وسیلۀ نقلیه می گردد. 
به اهتمام مسعود فارانی
اسم آلتترکی/a.raa.ba/ارابه
Combat vehicles

​د جگړې ځانگړي وسایل یا ارابې چې پخوا به اسونو کشول کېدل چې په لاتیني کې «چریوت» ورته ویل کېدل

  

​عراده های مخصوص که در قدیم توسط اسپ رانده میشد و در جنگ به کار میرفت - معادل لاتین آن (چریوت) است

اسم مرکب - صفتترکیب دری و عربی/a.raa.ba.ye.jan.gee/ارابۀ جنگی
gossip

​د /ارجاف/ جمع بڼه: ناسم او خطرناکه خبرونه، بې بنسټه مالومات، چټیات

  

​اَراجِیف- جمع ارجاف - کلمۀ عربی، جمع /ارجوفه/ و /ارجاف/، به معنی اخبار خوفناک و ساختگی - معلومات غلط، شایعات بی اساس، سخن چینی، پارسی مارسی،  شایعات بی پرو پا، بد گوئی، بیهوده، ترهات، شایعات، مهملات، هرزه گویی ها، یاوه سرائی ها

اسم جمع - اسم معنیعربی/a.raa.jeef/اراجیف
sincerity, honesty, genuineness, truthfulness, integrity, trustworthiness

​دزړه له تل نه مینه لرل، پرته له غولونې څخه دوستي

  

کلمۀ عربی که درعربی /ارادة/ نوشته میشود، به معنی صمیمیت - اخلاص - سرسپردگی، صمیمیت، دوستی از روی اخلاص و بی ریایی - قلب پاک و صمیمی داشتن - گرایش و اخلاص تصوفی یا مذهبی یا تعصب داشتن. اخلاص، خلت، دوستی، آهنگ، خواست، قصد، مشیت، میل

اسم مصدرعربی/e.raa.dat/ارادت
Loyal, faithful, true blue, steadfast, committed, dedicated, devout

مینه ناک، صمیمي، د پاک زړه لرونکی

  

​ترکیب عربی و دری به معنی صمیمی - خوش قلب - انسان با حرارت - باذوق - باغیرت - ترکیبات ارادتمند و ارادت کیش نیز رائج است

اسم فاعل - صفت - اسم مرکبترکیب دری و عربی/e.raa.dat.pay.sha/ارادت پیشه
Intentionaly, consciously, one's purpose or intention, plan, mean or destine

​په خپله خوښه، قصدي، اختیاري، په خپله اراده

  

​ترکیب عربی به معنی قصدی -داوطلبانه, اختیاری, ارادی, به خواست

قیدترکیب عربی و عربی/e.raa.da.tan/ارادتاً
Sincerely  

​ عنوانی که شخص هنگام حرف زدن از خود برای اظهار تواضع به خود می‌ دهد: ارادتمند بسیار مشتاق شما هستم

​اِرادَتمَند- اخلاصمند، مخلص، آن که ارادت می ورزد، دارای صمیمیت و دوستی بسیار

صفت مرکبترکیب دری و عربی/e.raa.dat.mand/ارادتمند
؟؟؟   

​جمعِ اردتمند، اخلاصمندان، مخلصین، آنان که ارادت می ورزند

اسم جمع - اسم فاعل - صفتترکیب دری و عربی/e.raa.dat.man.daan/ارادتمندان
فارسی ایران به دری افغانستان
ملاحظاتاصطلاح دریعنوان
 موتر رو- سرک موتر رو است​ارابه رو
 ارمنی ها- کلمۀ ارامنه جمع معرب ارمنی است. در دری جمع معرب یک کلمهٌ غیر عربی، غلط است. ولی در محاورۀ عام رائج است.ارامنه
 مشتریارباب رجوع
 ﺑﻰ اﻧﺪیشه ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦارﺗﺠﺎل

​مدارج نظامی

اردو، فوج، قشونارتش
 سپهسالارارتش سالار
 لوی درستیزارتشبد
 نظامیارتشی
 ناآرامی - اضطرابارتعاد
 وارث، ورثهارث بر
کتابخانه آثار علمی و تحقیقی (حبیبه)
نوع محتوادونلود / لینکنویسنده/ لیکوالبخشعنوان
تاریخی-اجتماعیارتجاع و مرتجععمرزی مصطفیسیاستارتجاع و مرتجع
مختصات افغانستان
نوع محتواشرحردیفلسانضرب المثل ها، مقولات، کنایات و گفته ها
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​در قدیم ها گادی خانهٔ دولتی یا محل توقف گادی های دولتی را میگفتند

اصطلاح عامیانهدریارابه خانه
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​با فتح اول و کسر سوم، مردمان شمال افغانستان به آدم بی حیا و پرروی گویند

اصطلاح عامیانهدریارتغ
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​پرک یا کَنگُرِه روتختی که به دورتخت خواب آویزان میباشد
عبد الله افغانی نویس

اصطلاح عامیانهدریارخچه
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​گیاه خودروی مفید و خوشمزه است که آنرا پخته میکنند از عبدالله افغانی نویس

اصطلاح عامیانهدریارخنک
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​در قدیم ها به لوای احتیاطی گارد شاهی میگفتند

اصطلاح عامیانهدریاردل
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​آله ای است که بوت دوزان و ترمیم کاران بوت از آن استفاده میکنند

اصطلاح عامیانهدریاردم کش
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​بازار همركابي پادشاه در اوقات سفر
عبدالله افغانی نویس

اصطلاح عامیانهدریاردو بازار
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​نوعی سبزی خودرو است که پخته و خام آن بسیار مفید و خوشمزه است
عبدالله افغانی نویس

اصطلاح عامیانهدریارغوزک
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​مردمان مشرقی نفقه اعیال را گویند از عبدالله افغانی نویس

اصطلاح عامیانهدریارگانه
ضرب المثل ها، مقولات، کنایات و اصطلاحات عامیانه

​دروازه های مشبک باغی را گویند از عبدالله افغانی نویس

اصطلاح عامیانهدریارگنه
زراعت و مالداری
نوع محتوامعلومات بیشترمعنیمحصولات نباتیفامیلاسم بوتانیکیانگلیسیآلمانیتلفظعنوان
نباتاتمعلومات بیشتر راجع به ارزن

ارزن مانند غله جات دیگر ازجملۀ علفهای شیرین ویا گرامینین میباشد که دارای 10 الی 12 جنس بوده و از نگاه ساختمان دانه به دو گروپ زورگوم و پانیسیاهی تقسیم میگردد. هردو گروپ از نگاه خصوصیات بوتانیکی دارای انواع محتلف می باشد. ارزن در حدود 5000 سال قدامت تاریخی دارد. در افغانستان برای خوراک پرنده ها و در فارمهای مرغداری استفاده می شود

غله جاتGramineaeSorghum and PaniceaeMilletHirse/ar.zan/ارزن
نباتاتتشریح بیشتر

گل ارکیده (اورشیدی) یک گل زیبای زینتی ومعطر همیشه سبز مداوم بوده به فامیل (ارشییداسیه) متعلق می باشد. موجودیت این گل قدامت 2500 ساله داشته، از ابتداء به عنوان نبات داروئی و زینتی مورد استفاده قرار می گرفت. این گل مانند گل گلاب به نام ملکۀ گلها یاد شده بزرگی و وسعت فامیل آن با 1000 گونۀ مختلف و با 20000 الی 30000 انواع مختلف در بین گلهای پنهان تخمی (اگنیواسپرما)   در جهان در مقام دوم قرار دارند. به جز قطب جنوب در سراسر جهان گل ارکیده انتشار یافته، بذر و استفاده می شود. به طور عموم گلهای ارکیده مانند گل لاله، جریبن، زنبق، مرسل وغیره دوجنسه بوده یعنی ارگانهای جنسی نر و ماده با هم یکجا در یک گل قرار دارند

گل های زینتیOrchidaceaeOrchidaceaeOrchidOrchidee ارکیده
جغرافیه
معلومات مکملترشرحمعرفی مختصرکتگوریاسم یا کلمه
  

​ولسوالی ارچی یا دشت ارچی ، به مرکزیت شهر ارچی درشمال افغانستان از ولسوالی های درجه اول  ولایت قندز بشمار میرود ، مساحت آن ٩٧٤ کیلومترمربع و نفوس ارچی ١٠٣٣٩٤ نفر « ١٣٩٩ش» ، چهارمین ولسوالی پُر نفوس ولسوالی قندز می باشد. ولسوالی دشت ارچی با  ولسوالی  قندز، امام صاحب ، ولسوالی علی آبا  و ولایت تخار احاطه است . نهر ارچی که تقریباً ٩٠سال قبل به منظور سرسبزی  وآبادی دشت وسیع و پهناور ولسوالی ارچی از دریای کوکچه کشیده شده است که برای زراعت و تربیۀ مواشی بسیار مهم میباشد ( ویکی پیدیا – دانشنامه آزاد ) ولسوالی دشت ارچی  قبلاً در تشکیلات اداری افغانستان مربوط یکی از حکومتی های ولایت قطغن و بدخشان بود.

ولسوالی ولسوالی ارچی
بازار تاشقرغان 

بازار سرپوشیدهٔ خلم یا تاشقرغان یکی از تیپیک ترین بازار های نوع قرون وسطی آسیای میانه در افغانستان می باشدکه به شکل اولی آن با ترمیمات و بازسازی های بعدی تا کنون حفظ گردیده است.

در نزدیکی های این بازار تاریخی، قصر جهان نما که به امر امیر عبدالرحمن خان اعمار گردیده است قرار دارد.

بازار سرپوشیده خلم و قصر جهان نما با گذشت زمان تخریباتی در خود دیده بودند که از طرف انستیتوت باستانشناسی و حفظ ابدات تاریخی افغانستان در سال های دهه ۱۳۵۰ش. مورد باز سازی و ترمیم قرار گرفتند.

بازار سرپوشیده خلم، حصه به حصه تخریب و دو باره بازسازی شده می رفت تا این که در سال ۱۳۵۸ش. به اثر تشدید جنگ و تسلط کامل مجاهدین به منطقه، کار باز سازی آن متوقف گردید.

بازاربازار تاشقرغان
  

​ساختمان زیبا و مثمن شکل قدیمۀ که در یک و نیم کیلومتری جنوب غرب مرکز بلخ در قریه برج عیاران وقوع دارد،  برجیست که در قدیم آباد شده و اكنون هم به اثر توجهی که به ترمیمات آن به کار رفته همان زیبائی و مقبولیت خود را حفظ کرده است می گویند وقتیکه (ابو مسلم خراسانی) به استشارۀ امام جعفر صادق صندوق نعش على كرم الله وجه را از نجف پنهانی توسط عیاران آزموده که در هیئت دعا خود داشت به خراسان انقال داد،  عیاران مذکور صندوق مذکور را زره مرو شاه جهان چهارجوی و ترمذ و کلف عبور از آمو به بلخ رسانیده پس از توقف يك شب در همین موضع مشهور به برج عیاران در مرکز مزار شریف در همین جای که مزار شاه ولایت نامیده می شود مدفون و بالای آن مختصر خطیره بنا نموده شده از این جهت این برج به برج عیاران موسوم گردیده است. (قاموس جغرافیای افغانستان)

برجبرج عیاران
  

​برجی است به فاصله ۸۷ کیلومتر در شمال مرکز علاقه چخار سور مربوط حکومت اعلی فراه که بین ۶۲ درجه ۱۱ دقیقه ۲ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۱ درجه ۲۱ دقیقه ۳۸ ثانیه عرض البلد شمالی واقعست.(قاموس جغرافیای افغانستان)

برجبرج لار
  

​بند ارغنداب بند بزرگی است که به منظور ذخیره آب وادی ارغنداب و حفظ شادابی این واحه و توسعه باغستان و مزروع ساختن قسمت بیشتر اراضی لامزروع وادی ارغنداب بوجود آمده است کار ساختمان بند ارغنداب مستقیماً بعد از امضای قرار داد در ماه جون ۱۹۵۰ مطابق سال ۱۳۲۸ هـ آغاز گردید و در سال ۱۹۵۲ کار آن خاتمه پذیرفت این بند پا یا نتر از قریه دهله به فاصله ۲۰ میل از قندهار واقعست ارقام ذیل میتواند بزرگی بند ارغنداب و قوه آبی آنرا با خصوصیات دیگر آن معرفی کند.

۵۰ متر

الف بند ارغنداب

 ۱- ارتفاع  ۵۰ متر

۲ - طول بند در قسمت فوقانی  ۵۳۰ متر

۳ - طول بند در قسمت تحتانی ۲۲۰ متر

۴ - ضخامت بند در قسمت تحتانی  ۲۲۰ متر

قاموس جغرافیائی افغانستان (جلد اول)

۵۔ خاک و سنگ و سنگریزه که در پر کردن دیوار بند استعمال شده ۲۵۰۰۰۰۰۰ متر مکعب

۶ - طول جهيل -۱۸ کیلومتر

عرض اوسط -جهيل ۲ کیلو متر

ب:  تونل بند

۱ - طول – ۲۶۴ متر

  ۲ - شعاع تونل – ۴۰/۵ متر

۳ - مجموعه سرنگ پرانی تونل ۱۲۰۶۷ متر مكعب

 ۴ - مجموعه کانکریت که بمصرف رسیده ٢٢٠٠ متر مكعب

.(قاموس جغرافیای افغانستان)

بندبند ارغنداب
  

​بندیست نزديك دریای لوگر در شمال مشرق غزنی که سمت مقابل آن به سنگ و سمنت و عقب آن دیوار سنگ خشتی ساخته شده است طول بند خروار (۱۴۰) متر و بلندی آن ۳۰ متر و گنجایش آن نزده ملیون متر مکعب آب است که تقریباً برای بیست هزار جریب زمین کفایت خواهد کرد. (قاموس جغرافیای افغانستان)

بندبند خروار
  

​بندیست به فاصله ۳.۵ کیلومتر در شمال شرق قلعه جعفر در یکاولنگ مربوط حکومت کلان دایزنگی ولایت کابل که بین ۶۷ درجه ۱۱ دقیقه ۴۹ ثانیه طول البلد شرقی و ۳۴ درجه ۵۰ دقیقه ۲۵ ثانیه عرض البلد شمالی واقعست. (قاموس جغرافیای افغانستان)

بندبند ذوالفقار
 

​ ارقام ذیل می تواند بزرگی بند ارغنداب و قوه بزرگ برق آن را با خصوصیات دیگر آن معرفی نماید

الف بند

۱  ارتفاع بند ۱۰۰ متر

۲  طول بند در قسمت فوقانی ۲۷۵ متر

۳  ضخامت بند در قاعده حصهٔ تحتانی ۴۲۰ متر

۴  خاك و سنگ ریزه که در پرکاری دیوار های بند استعمال شده (۳۰۰۰،۰۰۰) متر متر مكعب

۵  طول جهيل ۸۵ متر

 ۶ عرض اوسط جھیل  ۲ متر

۷ مواد خاکی و سنگی که در بند استعمال شده.  (۳،۲۲۵،۰۰۰) متر مکعب

ب تونل آبیاری:

۱  طول جهیل   ۷۱۷ متر

۲  ارتفاع تونل   ۶۰ ، ۱۰

 ۳ عرض (۴۰ ،۱۰) متر

۴ مقدار سرنگ پرانی    (۷۰۸۰۰) متر مکعب

ج – تونل برق:

۱ طول  ۵۷۵ متر

۲ ارتفاع  ( ۶۰ ، ۱۰) متر

۳ عرض اکثری   (۳۶ ، ۱۰) متر

۴ مقدار سرنگ پرانی (۵۶۷۰۹) متر مکعب

۵ مجموعهٔ که نکریتی که به مصرف هردو تونل رسیده.   (۱۲۱۱) متر مکعب

۶ قوه که از بند کجکی حاصل می شود   (۱۲۰۰۰۰) کیلوات

. (قاموس جغرافیای افغانستان)

​ این بند به درجه دوم بند کجکی بوده و در حوزه دهله بر دریای ارغنداب ذریعه متخصصین کمپنی موریسن امریکائی آباد گردیده است. عامل بزرگی که سبب اعمار این بند شد کم آبی است که چند سال در وادی ارغنداب پیش گردید و به این منبع بزرگ تولیدات میوه صادرانی کشور صدمه، زد طوریکه اکثر باغداران به قطع اشجار باغستان های خویش پرداختند و نزديك بوده وادی سرسبز و شاداب ارغنداب با همه باغستان از بین رفته و خساره بزرگی بر پیکر عوائد صادراتی وارد آید لذا از طرف حکومت کمسیونی تعیین و به کندهار اعزام گردید که در نتیجه مفکوره احداث بند را بر دریای ارغنداب و سرسبزی آینده این وادی مهم صادراتی برداشته شد. کار ساختمان بند ارغنداب در ماه جوزای ۱۳۲۹(جون) سال (۱۹۵۰) آغاز گردیده و در سال ۱۳۳۱ (۱۹۵۲) خاتمه پذیرفت این بند پایان تر از قریه دهله به فاصله ۲۰ میل از کندهار واقعست. (قاموس جغرافیای افغانستان)

بندربندر ارغنداب
  

​پلی است که به فاصله ۲۵ کیلومتر در غرب (قلعه) سپین بولدک مربوط ولایت قندهار موقعیت دارد. (قاموس جغرافیای افغانستان)

پلپل ارش
  

​تپهٔ است در جناح جنوب شرقی کوه شیر دروازه که در بلندی های آن قلعهٔ بالاحصار احتمالاً در قرن پنجم میلادی از جانب سلسلهٔ یفتلی ها اعمار گردیده است. این تپه و این قلعه نقش بزرگی در تاریخ مبارزات آزادیخواهانه مردم این مرز و بوم داشته است

تپهتپهٔ بالاحصار
حقوق و قضاء
پښتوشرحتعریفمنبع قانونتلفظعنوان

​اقرار: د واكمنـې محكمـې پـه وړاندې له اكراه پرته، په بشپړ رضايت او د عقل د صحت په حالت كې د جرم په ارتكاب اعتراف دى

 

 اعتراف به ارتکاب جـرم است، بدون اکراه با رضایت کامل و در حالت صحت عقل در حضور محکمۀ با صلاحیت

قانون اجرآت جزائی افغانستانeq.raa.r​اقرار

د شاهدانو جلب او احضار: څارنوالي او محكمه كولاى شي هغه شاهدان چې د هغوى د بيانونو يا شهادت اورېدل د تحقيق او محاكمې په بهيركې اړين وي، دجزائی اجراآتو د قانون د ذیربط حكمونو له په پام كې نيولو سره جلـب او احضـار كړي

 

​څارنوالی و محکمه مـی تواننـد شهودی را که استماع اظهـارات یـا شـهادت آنهـا درجریـان تحقیـق و محاکمه ضروری باشد، با رعایت احکام ذیربط مندرج  قــانون اجراآت جزائی جلــب و احضــار نمایند

قانون جزاء افغانستانeh.za.r.e. sha.hedاحضار شاهد

د حكم په صادرېدو كې خپلواكتوب: محکمه د قضيې د څیړنې په وخت كـې خپلواكه ده، خپل حكم د هغۀ قناعت پر بنسټ چې د هغې په وړاندې له مطروحه دلايلو څخه برابریږي، د قـانـون د حكمونو په حدودو كې صـادر وي. د محكمې په واسطه څیړنه  او د حكـم صادرېدل، د قانون په وړاندې د قضيې د اړخونو د تساوۍ د اصل پـر بنـسټ د عدالت او ناپلوۍ له په پام كې نيولو سره، صورت مومي.

 

​محکمه حین رسیدگی قـضیه مـستقل بوده، حکـم خـویش را بـر اسـاس قنــاعتی کــه از دلایــل مطروحــه نزد آن فراهم مـی شـود، در حـدود احکام قانون صادر می نمايد. رسیدگی و اصــدار حکــم توســط محکمــه براســاس اصــل تــساوی طرفین قضیه در برابـر قـانون بـا رعایـت عـــدالت و بیطرفـــی صـــورت می گیرد

سائر منابع استقلالیت در اصدار حکم

​هيڅوك د قانون له حكمونه پرته تعقيبيداى، نيول كيداى او يا توقيفيداى نه شي.

​این اصل در ماده بیست وهفت قانون اساسی ۲۰۰۴ افغانستان تسجیل شده است

​هيچ شخص را نمي توان تعقيب، گرفتار و يا توقيف نمود مگر بر طبق احکام قانون

قانون اساسیasl.e.qa.no.niat.e.ge.ref.ta.riاصل قانونیت گرفتاری

د مظنون، تورن، متضرر شهودو او اهل خبره او ځوابونهږ  ټول دا خبری او ځوابونو  (اظهاراتو) د اوریدږ په وخت کی بشپړ یا خلص متن کی ثبت کیږی

​در جریان سمع در یک قضیهٔ جرمی متن کامل یا خُلص اظهارات  مظنون، متهم، متضرر وشهود در اوراق ثبت میګردد وحاوی امضأ آنها میباشد.

جوابات و گفته  های مظنون، متهم،  یا شهود به پولیس، څارنوال، قاضی تحقیق یا قاضی محکمه
قانون اجرآت جزائی افغانستانez.haa.raatاظهارات

​اقارب (خپلوان): زوج او زوجه او يوبل ته د هغوى اصول او فروع تر دوه يمې درجې پورې، پلار، مور او د هغوى اصولو تر دوه يمې درجې پورې او ورور، خور، كاكا، ماما، خاله، عمه او د هغوى فروع تر دوه يمې درجې پورې دي

 

​زوج وزوجــه واصــول وفروع آنها برای یکـدیگر الـی درجـه دوم،پدر،مادر واصول آنها الی درجه دوم و برادر، خـواهر، کاکـا، م امـا، خالـه، عمـه و فـروع آنهـا الـی درجـه دوم اقارب  می باشند

قانون اجرآت جزائی افغانستانaq.ar.ebاقارب

​د نيونې (ګرفتاری) امر: كه چېرې مطلوب شخص د مؤجه عذر له لرلو پرته د احضار له امر څخه سرغړونه وكړي يا په روښانه قرائنو سره د هغۀ د اخفاء (پټیدو) يا تېښتی وېره مدللـه وي او ياد هغه آزادي د جرمي آثارو او علايمو د ضايع كېدو باعث شي او يا په پـام وړ حوزه كې د اوسېدلو ټاكلى ځاى ونلري، د څارنوال يا محكمې لخوا له احوالو سره سم، د هغۀ د نيونې امر صادر او يا پوليس په جزائی اجرآتو قانون كې د درج شوو حكمونو پر بنسټ دهغهٔ په نیولو لاس پـورې کوی 

 

​هرگاه شخص مطلوب بـدون داشـتن عذر مؤجـه ازقبـو ل امـر احضـار سر پیچی نماید یا خـوف اخفـاء یـا فرار وی با قرائن روشن مـدلل باشـد و یا آزادی وی باعـث ضـیاع آثـار وعلایم جرمی گـردد ویـا در حـوزۀ مورد نظر محل سکونت معین نداشـته باشـد، امـر گرفتـاری وی حسـب احوال از طرف څارنوال یـا محکمـه صادرویا پولیس به اساس احکام مندرج  قـانون اجراآت جزائی بـه گرفتـاری او اقـدام  نماید.

قانون اجرآت جزائی افغانستانam.re.ge. ref.ta.riiامر گرفتاری

​د بيانونو ژباړه : كه چېرې تورن يا نور هغه اشخاص چې د تحقيق په پاڼو كې د هغوى بيانونه يـا د معلوماتو وړاندې كول اغېزمن وي، په هغه ژبه چې تحقيق په هغـې رو ان دى ونـه پوهېږي، د هغوى بيانونه، د ژباړونكي په واسطه، ژباړل كېږي 

 

​هرگاه متهم یا سـایر اشخاصـی کـه اظهارات یا ارایه معلومـات آنهـا در تحقیق موثر می باشـد، زبـانی راکـه تحقیق بـه آن جریـان دارد نداننـد،  اظهارات آنها توسط ترجمان، ترجمـه می گردد.

قانون اجرآت جزائی افغانستانtar.ju.ma.e.ez.ha.ra.tترجمۀ اظهارات

اداري تصمیم: د اداری اجراآتو دقانون په دریم فصل کې دپیشبیني شوو اجراآتو له بشپړولو وروسته  د اړوندو تقنیني سندونو د حکمونو په پام کې نیولوسره، صادرېږي

 

​تصمیم اداری بعد از تکمیل اجراآت پیش بینی شده  در فصل سوم قانون اجراآت اداری با در نظرداشت احکام اسناد تقنینی مربوط، صادر می گردد

سائر منابعtas.mi.me.e.da.riتصمیم اداری

​نه مهارت: هغه دی چې شخص په اړوند فن کې د پوهې او تجربې د نه لرلو د داسی عمل مرتکب شی چې له هغه څځه بل ته زیان ورسیږی

 

​آنست که شخص نسبت نداشتن دانش و تجربه در فن مربوط مرتکب عملی گردد که از آن به دیگری زیان برسد

قانون جزاء افغانستانaad.am.e.ma ha.ra.tعدم مهارت
قاموس بایوگرافیکی افغانستان
نوع محتوامعلومات مکملتربیوگرافی مختصرتصویراسم
قاموس بایوگرافیکی افغانستان 

​د پکتیا د ولایت د پخواني والي د تورن جنرال محـمد حسین زوی په ۱۹۲۹ز کال کې په کابل کې زېـږېـدلی دئ؛ (محـمد حسین : د پکتیا د ولایت پخوانی والي وو چې د غلزیو د ملا خیلو په قبیلې پورې اړه لري او د کابل په ختیځ کې د کمریو په کلي کې له مـېـشت کـېـدلو سره سم دري ژبی سوی دئ.) پلار ﺌـې خپل زوی ته د ببرک یعنې (د پړانگ د بچي په معنی) نوم غوره کړ چې په پـښـتو کې د زړورتیا سمبول دئ.  ببرک په ۱۹۴۸ز کال کې د اماني «نجات» له لیسې څخه فارغ سوی دئ.
په ۱۹۵۰ز کال کې د پوهنتون د محصلینو په اتحادیې کې د خپلې ونډې له کبله د حقوقو او سیاسي علومو پوهنځي ته ونــﮥ منل سو. له ۱۹۵۱ تر ۱۹۵۳ز کال پورې د حقوقو او سیاسي علومو پوهنځي ته تر زنداني کـېـدلو پورې لاړ. [ ] ویل کـېـږي چې په لومړی کې یو لیبرال دیموکرات فعال  وو چې وروسته مارکسیست سو. د ۱۹۵۴ز کال په شاو خوا کې ﺌـې د کارمل تخلص غوره کړ چې د «کارگر د ملگري په معنی دئ.» په ۱۹۵۶ز کال کې د محـمد داؤود له پلوه آزاد سو او د انگلیسي او جرمني ژبو د ژباړونکي په توگه ﺌـې کار وکړ؛ او په ۱۹۵۷ز کال کې د پوځي احتیاط ښوونځي ته د مکلفیت د دورې د تـېـرولو لپاره پوځي زده کړو ته لاړ. په ۱۹۶۰ز کال کې د حقوقو او سیاسي علومو له پوهنځي څخه فارغ سو. په ۱۹۶۱ز کال کې د معارف د وزارت د تألیف او ترجمې د ریاست غړی سو. له ۱۹۶۱ تر ۱۹۶۵ز کال پورې د پلان د وزارت مأمور سو او په همدې مودې کې له سیاسي اړخه فعاله سوی وو. په ۱۹۶۵ او ۱۹۶۹ز کلونو کې ولسي جرگې ته وټاکل سو او تر ۱۹۷۳ز کال پورې د کابل د ولسې جرگې غړی وو.  په ۱۹۷۴ز کال کې د افغانستان د خلق ډیموکراتیک گوند د بنسټ ایښودونکې غونډې غړی سو. [دغه کال ۱۹۶۴ز کال دئ او دلته په انگلیسي متن کې تایپي تـېـروتـنه سوې ده - ژ] همدا شان د مرکزي کمیټې د غړي او د مرکزي کمیټې د سکرتر په توگه وټاکل سو. له ۱۹۶۵ تر ۱۹۷۷ز کال پورې ﺌـې د پرچم د ډلې مشري وکړه چې په ۱۹۷۷ز کال کې د خلقیانو له فرکسیون سره ﺌـې وحدت وکړ.  په ۱۹۷۷ز کال کې د افغانستان د خلق ډیموکراتیک گوند د مرکزي کمیټې د سیاسي بیرو او د سکرتریت یا دارالانشاء غړی سو.  په ۱۹۷۸ز کال کې د میر مـحـمد اکبر خیبر له مرگ وروسته زنداني سو خو د غوايي د انقلاب په پایلې کې له زندانه خوشې سو. د ۱۹۷۸ز کال د اپریل په میاشت کې د انقلابي شوری د مرستیال او د افغانستان د مرستیال صدراعظم په توگه وټاکل سو. د ۱۹۷۸ز کال د جولای په میاشت کې چکوسلواکیا کې د سفیر په توگه مقرر سو. د ۱۹۷۸ز کال د آگست په میاشت کې له کاره وشړل سو او د انقلابي حکومت پر ضد د توطـﺌـو په جوړولو تورن سو. د گوند له غړیتوب او له خپلو ټولو مقاماتو څخه محروم وگرځول سو. د ۱۹۷۹ز کال د دسمبر د میاشتې په ۲۷ نـېـټې کابل ته راغی او د حفیظ الله امین ځایناستی سو. له ۱۹۸۰ تر ۱۹۸۶ز کال پورې ولسمشر او د افغانستان د خلق ډیموکراتیک گوند عمومي منشي. په ۱۹۸۲ز کال کې ﺌـې ځای سلطان علي کشتمند د صدراعظم په توگه ونیوﮤ. ببرک کارمل د خلق او پرچم په جرایدو او نورو کې مقالات لیکلي دي. وادﮤ ﺌـې کړی او څلور ماشومان لري.
لیکوال: لودویگ آدمک
ژباړونکي: رحمت آریا

ببرک کارمل
آبدات تأریخیمعرفی «برج عیاران» در قاموس کبیر افغانستان   برج عیاران
آبدات تأریخیپل هارتن کابل  پل هارتن
آبدات تأریخیبازار چهار چته کابـل قدیم  چهار چته کابـل
قاموس بایوگرافیکی افغانستان 

​د کونړ د پــَــشــَـد د بومي اوسـېـدونکي سید حسین زوی، په ۱۹۰۰ز کال کې د لغمان په چارباغ کې زېـږېـدلی دئ. زده کړې ﺌـې په اسلامیاتو کې په خصوصي ډول کړي دي. د ۱۹۲۰ز لسیزې په اوږدو کې د «جنگ له ښوونځي/ حربي ښوونځي – ژ» څخه فارغ سوی دئ. د اعلیحضرت امان الله خان ملاتړی او د حبیب الله کلکاني پر ضد ﺌـې پوځي فعالیتونو کې ونډه واخیستله. جنرال او «رﺌـیسِ حربيه» سو. په ۱۹۲۹ز کال کې ﺌـې د «کور غم» رساله خپره کړه. زنداني سو او په ۱۹۴۰ز کال کې په زندان کې وفات سو. سید حسن یو نشنلیست / ملتپاله  او پـښـتون شاعر وو.

لیکوال: لودویگ آدمک
ژباړونکي: رحمت آریا

حسن فارانی
قاموس بایوگرافیکی افغانستان 

​د سید محـمد زوی، په ۱۹۴۰ز کال کې په کابل کې زېـږېـدلی دئ. تحصیلات ﺌـې په غزني کې کړي او په ۱۹۳۹؟ / ۱۹۵۹ – ژ [ ] کې فارغ سوی دئ. په ۱۹۶۰ز کال کې د راډیو افغانستان رسمي مأمور. لیکوال. د تلویزیون انونسر، ډایرکټر او پروډیوسر؛ تر ۱۹۸۰ز کال پورې د خلقیانو له پلوه د څلورو میاشتو لپاره زندانی سوی وو. له افغانستان څخه ووت او په جرمني کې ژوند کوي.
لیکوال: لودویگ آدمک
ژباړونکي: رحمت آریا

داود فارانی
آبدات تأریخیشهر زریاسپه و چهار اسپ زرین  زریاسپه و چهار اسپ
قاموس بایوگرافیکی افغانستانجایـگاه داؤد خان درتاریخ نوین افغانستان

​سردار محـمد داؤود د « اعلیحضرت نادر شاه د ناسکه ورور» سردار محـمد عزیز زوی په ۱۹۰۹ز کال کې په کابل کې زېـږېـدلی دئ. په کابل کې ﺌـې د امانیه په ښوونځي کې زده کړې کړي دي. ۹ کاله ﺌـې فرانسه کې تـېـر کړل (پلار ﺌـې دا مهال د محصلینو د چارو مسؤول وو او اکا ﺌـې نادر خان په پاریس کې سفیر وو،)  او د ۱۹۳۰ز په اکتوبر کې کابل ته راستون سو. په ۱۹۳۱ز کال کې ﺌـې د پلي ځواک د افسرانو د ښوونځي په یو کلن کورس کې گډون وکړ. د ۱۹۳۲ز کال د نوامبر په میاشت کې ﺌـې د تورن جنرال یا د فرقه مشر رتبې ته ارتقا وکړه او د مشرقي ولایتونو د ځواکونو د عمومي بولندوی په توگه وټاکل سو.

 د ۱۹۳۴ز کال د فبرورۍ په میاشت کې ﺌــې د مشرقي د ځواکونو د بولنې تر څنگ د مشرقي د والي دنده هم ومنله. په ۱۹۳۴ز کال کې د پخواني پادشاه محـمد نادر له کشرۍ لور شهزادگۍ زینب سره وادﮤ وکړ. د ۱۹۳۵ز کال د جولای په میاشت کې کندهار ته د والي  او د دې ځای د ځواکونو د عمومي لوی افسر او عمومي بولندوی په توگه ولـېـږل سو.  د فراه او چخانسور د فرقو عمومي بولندوی. په کندهار کې ﺌـې دا هڅونه پیل کړه چې پـښـتو دې د یوازینۍ ملي ژبې په توگه ومنل سي.  له ۱۹۳۹تر ۱۹۴۷ز کال پورې د قوای مرکز عمومي بولندوی. په ۱۹۴۵ز کال کې ﺌـې د صافیانو بلوا وځپله. په ۱۹۴۷ز کال کې ددفاع وزیر خو ویل کـېـږي چې له صدر اعظم شاه محـمود سره موافق نـﮥ وو.

له همدې کبله ول چې له ۱۹۴۸ تر ۱۹۴۹ز کال پورې ﺌـې پاریس ته د سفیر په توگه ولـېـږﮤ. له ۱۹۴۹- ۱۹۵۰ز کال پورې د کورنیو چارو وزیر او ورسره هم مهاله د قباﺌـیلو د چارو رﺌـیس. له ۱۹۵۳ تر ۱۹۶۳ز کال پورې د افغانستان صدراعظم. په ۱۹۵۹ز کال کې ﺌـې د ښځود د چادري د رفع کولو له خوځښت څخه ملاتړ وکړ او دا خوځښـت ﺌـې وهڅاوﮤ. په ۱۹۶۱ز کال د سپتمبر په میاشت کې ﺌـې د غیر منسلکو هـېـوادونو د بلگراد په غونډې کې د افغانستان استازیتوب وکړ. داؤود خان د ۱۹۵۶- ۱۹۶۱ز لومړنی پینځه کلن پرمختیايي پلان تصویب کړ او د همدې پلان په نتیجه کې یو ﺌـې د  کریړ سوېو لویو لارو جوړول ول. په ۱۹۶۳ز کال کې ﺌـې استعفی ورکړه.د پښتونستان د سیاست سرلاری او پلوی، او ویل کـېـږي چې د ۱۹۶۴ز کال د اساسي قانون له ۲۴ مادې او نورو موادو سره مخالف وو.  له ۱۹۶۳ تر ۱۹۷۳ز کال پورې په کور ناست وو. د ۱۹۷۳ز کال کې د جولای په میاشت کې ﺌـې د سلطنت پر ضد له کودتا وروسته د افغانستان جمهوریت اعلان کړ. له ۱۹۷۵ز کال راوروسته خپل مارکسیست ملاتړي ﺌـې په تدریج سره له دولتي مقاماتو لـېـرې کړل. هڅه ﺌـې وکړه چې د خپل په لاس جوړ سوي، ملي انقلاب گوند، پر بنسټ یو گوندیز بنسټ رامنځته کړي. لویه جرگه ﺌـې راوبلله او ددﮤ اساسي قانون ﺌـې تصویب کړ. د ۱۹۷۸ز کال د اپریل د میاشتې په ۲۷ نـېـټې د مارکسیستانو د واکمن کـېـدلو په لړ کې ووژل سو.

لیکوال: لودویگ آدمک
ژباړونکي: رحمت آریا

سردار محمد داود، نخستین رئیس جمهورافغانستان(1973- 1978م)ودرسالهای (1953- 1963) صدراعظم کشور بود. خدمات داودخان در هردو دوره زمامداری اش، برای انکشاف وترقی وتعالی افغانستان ،و آزادی زنان کشور از زندان چادری، چشمگیروخیلی صادقانه بوده است. افغانستان در عهد زمامداری او در راه انکشاف اقتصادی واجتماعی وفرهنگی از طریق تطبیق پلانهای انکشافی قدم های متینی گذاشت. داودخان درصبح 8 ثورکوتای1357 برهبری حزب دموکراتیک خلق با 17 تن از فرزندان و وابستگان خود به قتل رسید. برای اطلاع بیشتر از کارنامه های داودخان به لینک ذیل رجوع شود​​​

سردار محـمد داود
قاموس بایوگرافیکی افغانستان 

​د سردار محـمد عزیز زوی، او د ولسمشر محـمد داؤود ورور په ۱۹۱۲ز کال کې په کابل کې زېـږېـدلی دئ. د حبیـبیې او استقلال لیسو کې ﺌـې زده کړې کړي دي. په ۱۹۳۱ز کال کې د باندنیو چارو د وزارت د سیاسي چارو عمومي مدیر. په ۱۹۳۲ز کال کې د روم مختار وزیر.  له ۱۹۳۴تر ۱۹۳۷ز کال پورې د باندنیو چارو د وزارت مرستیال وزیر. له ۱۹۳۷تر ۱۹۴۶ز کال پورې کې د معارف  وزیر (په ښوونځیو کې ﺌـې د پښـتو ژبه پيل او وده ﺌـې ورکړه).

له ۱۹۴۰ تر ۱۹۴۶ز کال پورې مرستیال صدراعظم. له ۱۹۴۶ تر ۱۹۴۷ز کال پورې په برتانیې کې مختار وزیر، له ۱۹۴۸ تر ۱۹۵۰ز کال پورې د امریکا د متحده ایالاتو سفیر. له ۱۹۵۳ تر ۱۹۶۳ز کال پورې د باندنیو چارو وزیر او د صدراعظم مرستیال. له ۱۹۶۳ تر ۱۹۷۳ز کال پورې متقاعد. له ۱۹۷۳ تر ۱۹۷۸ز کال پورې د ولسمشر محـمد داؤود خاص استازی او د باندۍ پالیسۍ سلاکار. د ۱۹۷۸ز کال د اپریل د میاشتې په ۲۷ نـېـټې د غوايي د پاڅون په لړ کې ووژل سو. د پخواني پادشاه اعلیحضرت محـمد ظاهر شاه له مشرې خور (او د اعلیحضرت نادر شاه له لور) سره ﺌـې وادﮤ کړی دئ چې یو زوی او یوه لور لري. په فرانسوي او انگلیسي ﺌـې په ډېر فصاحت خبرې کولې.

لیکوال: لودویگ آدمک
ژباړونکي: رحمت آریا

سردار محمد نعیم
قاموس بایوگرافیکی افغانستان 

​د سردار یوسف خان زوی او د پخواني پادشاه محـمد ظاهر اکا په ۱۸۸۶ز کال کې زېـږېـدلی دئ. د اعلیحضرت محـمد نادر ناسکه ورور دئ. په کابل کې ﺌـې د «سر- اوس» [ ] ، د باډیگارډانو بولنه وکړه او په ۱۹۰۷ز کال کې هندوستان ته د امیر حبیب الله خان د سفر مل وو. په ۱۹۱۶ز کال کې د هرات ناﺌـب سالار وگومارل سو او له کابله لاړ. د ۱۹۱۹ز کال د دسمبر په میاشت کې د جلال آباد والي وگومارل سو. په ۱۹۲۰ز کال کې د مشرقي والي. په ۱۹۲۲ز کال کې په کابل کې د جنرال نادر خان پر ځای چې په سفر تللی وو د جنگ د وزیر په توگه وگومارل سو.

په ۱۹۲۴ز کال کې په مسکو کې مختار وزیر وټاکل سو او د ۱۹۲۶ز کال د جولای د میاشتې په دریمې نـېـټې له مسکو څخه د فرانسې گرس ته لاړ چې له خپل ورور نادر خان سره یو ځای سي. افغانستان ته پر لاره د ۱۹۲۹ز کال د فبرورۍ د میاشتې په اتمې له نادر خان او شاه ولي سره په گډه له (مارسې) [ ] څخه ووت. د ۱۹۲۹ز کال د نوامبر په ۹ نـېــټې د کابل پر لور وخوځـېـد ځکه چې د صدراعظم او د کورنیو چارو د وزیر په توگه گومارل سوی وو. کله چې نادر شاه ووژل سو، دی د افغانستان د شمالي ولایتونو په سفر وتلی وو. د ۱۹۳۶ز کال په اکتوبر کې برلین ته د یوﮤ عملیات لپاره لاړ. له ۱۹۲۹ تر ۱۹۴۶ز کال پورې صدراعظم. هـېـڅکله ﺌـې وادﮤ ونـﮥ کړ. د دوهمې نړۍ والې جگړې په لړ کې ﺌـې د افغانستان ناپییلتوب/ بې طرفي وساتله. د یوﮤ ښـﮥ اداره چي په نوم شهرت لري خو له خلکو سره په چار چلند کې  توند خوی، سخت گیر او ټینگ وو. د ۱۹۵۳ز کال د اکتوبر په ۲۶ نـېـټې وفات سو.
لیکوال: لودویگ آدمک
ژباړونکي: رحمت آریا

 سردار محـمد هاشم