اباحت
 عمل جرمی که باحسن نیت واعتقاد به اینکه فاعل حق شرعی یا قانونی خود را استعمال میکند، ارتکاب یافته باشد، تحت شرایط پیش بینی شده در قانون جرم پنداشته نمی شود


ابرام

​ابرام : تائید حکم محکمۀ ابتدائیـه توسط محکمۀ استیناف یا تائید حکـم محکمۀ استیناف توسط ستره مح کمـه می باشد 

اتفاق در جرم

​عبارتست از متحد شدن منظم و پیهم دونفر یا بیشتر از آن در ارتکاب جنایت یا جنحهٔ معین یا غیر معین​، ولو اینکه در آغاز مرحله تشکل جرمی یا برای مدت کوتاهی صورت ګرفته باشد​

اتفاق در جرم

​ااتفاق در جرم عبارتست از اتحاد منظم و پیهم دو یا بیش از دو شخص برای ارتکاب جنحه یا جنایت

اتهامنامه

​اتهامنامــه بــه اســاس دلایــل مستند به اوراق دوسیه توسط څارنوال ترتیب و متشکل می باشد. از بخــش هــای تشــریحی ونتیجــه. بخش تشریحی اتهامنامـه حـاوی شهرت څارنوال، متهم و مجنـی علیه، جرم مورد تعقیب، محل و تـاریخ ارتکاب آن، دلایل اثبات جرم وسایر معلومات مطابق به قانون میباشد. بخش نتیجه حاوی مطالـب ذیـل می باشد: انواع اتهام منسوب به هریـک از متهمین، حکم مادۀ قانونی که ارتکاب فعل را جرم شمرده است، ذکرمــــدت نظــــارت و توقیف وغیره.  

اجراآت جزائی

اجراآت پولیس، ځارنوالی و محاکم که با کشف و تحقیق جرم،  وگرفتاری مظنون توسط پولیس جنائی آغاز و با بسته شدن دوسیه توسط څارنوال یا تکمیل تطبیق جزای تعین شده توسط حکم قطعی محکمه   یا برائت ذمه بحکم قطعی محکمه خاتمه می یابد. 

احضار شاهد

​څارنوالی و محکمه مـی تواننـد شهودی را که استماع اظهـارات یـا شـهادت آنهـا درجریـان تحقیـق و محاکمه ضروری باشد، با رعایت احکام ذیربط مندرج  قــانون اجراآت جزائی جلــب و احضــار نمایند

اختلاس
هر موظف خدمات عامه که  از اموال دولت یا اموال اشخاص که منحیث وظیفه به وی اعتماد شده است، استفاده شخصی نموده یا پنهان کند، عمل او اختلاس میباشد.
ادعای حق العبد

​شخصی که از جرم متضرر گردیده است، می تواند دعوای حق العبـدی و جبران خساره را توأم با دعوای جزائی در پیشگاه محکمۀ ابتدائیۀ که به قضیۀ جزائی رسـیدگی مـی کنـد، اقامـه نماید

اسباب حکم

​محکمه مکلف است اسباب حکمـ یعنی مواد قانون را که حکم بر اساس آن  صادر می گردد، در فیصله ذکر کند.

استقلالیت در اصدار حکم

​محکمه حین رسیدگی قـضیه مـستقل بوده، حکـم خـویش را بـر اسـاس قنــاعتی کــه از دلایــل مطروحــه نزد آن فراهم مـی شـود، در حـدود احکام قانون صادر می نمايد. رسیدگی و اصــدار حکــم توســط محکمــه براســاس اصــل تــساوی طرفین قضیه در برابـر قـانون بـا رعایـت عـــدالت و بیطرفـــی صـــورت می گیرد

استنطاق

​مطالبۀ بیان حقـایق از مظنون است در رابطه به ارتکاب جرم، نحوه وانگیزۀ عمل در حدود احکـام قانون


اسناد

​اوراقی است که حـاوی معلومات رسمی یا خصوصی به شـمول اوراق تحقیق ،گزارش اهـل خبـره ،  قراریاحکم محکمه ،نوشته ها، کتاب ویا امثال آن می باشد

اصل قانونیت جراء

​هيچ شخص را نمي توان مجازات نمود مگر به حکم محکمۀ با صلاحيت ومطابق به احکام قانوني که قبل از ارتکاب فعل مورد اتهام نافذ گرديده باشد.

اصل قانونیت جرم

​هيچ عملي جرم شمرده نمي شود مگر به حکم قانوني که قبل از ارتکاب آن نافذ گرديده باشد.



اصل قانونیت گرفتاری

​هيچ شخص را نمي توان تعقيب، گرفتار و يا توقيف نمود مگر بر طبق احکام قانون

اصل کرامت انسانی

​رعایت اصل کرامت انسانی مندرج در کود جزا:
۱- تعین جزای مخالف کرامت انسانی جواز ندارد
۲- تطبیق جرا بر مرتکب با رعایت کرامت انسانی صورت می گیرد

اطلاع از وقوع جرم

​اتباع کشـور با رعایـت سـایر احکام  قـانون اجراآت جزائی درصـورت آگـاه شدن از وقوع جرم یـا مشـاهدۀ آن مکلف اند موضوع را طور کتبـی یـا شفاهی و یا بـا اسـتفاده از وسـایل الکترونیکی به پولیس یا سایر مـامورین ضبط قضائی و یا څارنــوال اطـلاع دهند

اطلاع دروغ
دادن اطلاع دروغ در مورد جرمی که اطلاع دهنده از عدم وقوع آن آگاه باشد، به مراجع اداری یا قضائی مطابق به قانون جزای افغانستان جرم میباشد


اظهارات

جوابات و گفته  های مظنون، متهم،  یا شهود به پولیس، څارنوال، قاضی تحقیق یا قاضی محکمه
اعتراض برحکم محکمه

​ متهم یـا نماینـدۀ قـانونی وی و څارنوال می توانند در صـورت عـدم قناعت بـه حکـم محکمـۀ ابتدائیـه درتمام جرایم در حدود احکـام  قـانون اجراآت جزائی، اعتـراض خـود رامسـتقیماً یـا از طریـق محکمـۀ حاکمـه بـه محکمــۀ اســتیناف مربــوط تقــدیم نمایند

اقارب

​زوج وزوجــه واصــول وفروع آنها برای یکـدیگر الـی درجـه دوم،پدر،مادر واصول آنها الی درجه دوم و برادر، خـواهر، کاکـا، م امـا، خالـه، عمـه و فـروع آنهـا الـی درجـه دوم اقارب  می باشند

اقامهٔ دعوی

​برپا داشتن و طرح دعوی علیه حکم محکمه و یا ادعای شخص به مراجع قانونی و صلاحیتدار عدلی، حقوقی و جزایی

اقامهٔ دعوی جزائی

​څارنـــوال تعقیب مکلــف اســت در صـورت تائیـد اتهامنامـه، دعـوای جزائی را بارعایت مندرجات اتهامنامـه ترتیب وعلیـه مـتهم اقامـه نمایـد . صورت دعـوی بـه تعـداد متهمـین ترتیــب وبــرای هریــک ازمتهمــین یا وکیل مدافع آنها یک نقل مصدقۀ آن رسماً تسـلیم ودوسـیۀ مربوطـه در میعاد معینه به محکمۀ ذیصـلاح ارایـه می شود

اقامۀ دعوای جزائی

​څارنـــوال مکلــف اســت در صـورت تائیـد اتهامنامـه، دعـوای جزائی را بارعایت مندرجات اتهامنامـه ترتیب وعلیـه مـتهم اقامـه نمایـد . صورت دعـوی بـه تعـداد متهمـین ترتیــب وبــرای هریــک ازمتهمــین یا وکیل مدافع آنها یک نقل مصدقۀ آن رسماً تسـلیم ودوسـیۀ مربوطـه در میعاد معینه به محکمۀ ذیصـلاح ارایـه می شود

امر گرفتاری

​هرگاه شخص مطلوب بـدون داشـتن عذر مؤجـه ازقبـو ل امـر احضـار سر پیچی نماید یا خـوف اخفـاء یـا فرار وی با قرائن روشن مـدلل باشـد و یا آزادی وی باعـث ضـیاع آثـار وعلایم جرمی گـردد ویـا در حـوزۀ مورد نظر محل سکونت معین نداشـته باشـد، امـر گرفتـاری وی حسـب احوال از طرف څارنوال یـا محکمـه صادرویا پولیس به اساس احکام مندرج  قـانون اجراآت جزائی بـه گرفتـاری او اقـدام  نماید.

امور ذاتی

​امور ذاتی : تقرر، تبـدل، ترفیـع، موافقه، تعدیل رتبه، تقاعد، رفع تقاعد، اعطـای موافقه  و قبولی استعفا می باشد

انسلاک قضائی

​انسلاک قضائی : عبارت ا ست از تفویض صلاحیت قضائی از جانب رئیس جمهور به شخص واجد شرایط این قانون که طی حکمی اعطا می گردد

انګیزهٔ جرمی

عبارت از محرک درونی جهت انجام عمل جرمی یا امتناع از مکلفیت قانونی میباشد.

اهل خبـره

 شـخص مسـلکی یا فنی است که در رشتۀ معـین دارایتخصص، معلومـات و تجربـۀ کـافی باشد 

اهمال

اهمال که شامل بی مبالاتی و غفلت نیز میگردد عبارتست از بی توجهی یا عدم مراقبت در عملی که باید انجام شود. 

اهمال

​اهمال: که شامل بی مبالاتی و غفلت نیز میگردد عبارتست از بی توجهی یا عدم مواظبت در عملی که باید انجام گردد

اولویت دلایل

​محکمه دلایل اثبات و نفی را ارزیـابی نموده، با درنظرداشت مراتب قـوت و ضعف آن، حکم خود را مستند به دلایل مرجح قابـل اعتبـار قـانونی صـادر می نماید.